42 43 44 45 46 47 48

Relacja z okrągłego stołu odrzańskiego oraz postulaty sformułowane przez uczestników

29 czerwca 2023 roku w siedzibie Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego odbył się Okrągły stół odrzański.

Okrągły stół odrzański - Postulaty

29 czerwca 2023 roku w siedzibie Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego odbył się Okrągły stół odrzański. Celem wydarzenia było omówienie dotychczasowych działań i wypracowanie możliwych do wdrożenia rozwiązań w związku z sytuacją na rzece Odrze.

Jak zauważyli sami uczestnicy, dyskusja, w której uczestniczyli przedstawiciele organizacji pozarządowych, naukowcy, a także przedstawiciele biznesu, była bardzo potrzebna i pozwoliła na omówienie problemu i przedstawienia różnych perspektyw jego postrzegania.

W trakcie dyskusji uczestnicy Zgromadzenia stwierdzili, że:

Celem wydarzenia było omówienie dotychczasowych działań i wypracowanie możliwych do wdrożenia rozwiązań w związku z sytuacją na rzece Odrze. Jak zauważyli sami uczestnicy, dyskusja, w której uczestniczyli przedstawiciele organizacji pozarządowych, naukowcy, a także przedstawiciele biznesu, była bardzo potrzebnym przedsięwzięciem, które pozwoliło na omówienie problemu w tak zróżnicowanym gronie.

Odra jako rzeka bardzo zdegradowana, głównie wskutek przekształcenia jej koryta i całej zlewni oraz intensywnego zanieczyszczania w tym zasolenia, ma bardzo ograniczone zdolności samooczyszczania.
Sytuacja na rzece Odrze to problem społeczny i ekologiczny i w tej kategorii powinna być rozpatrywana, co powinno przełożyć się na konkretne decyzje polityczne (w tym zmiany prawne i administracyjne oraz szeroką dobrą edukację), które skutecznie będą przeciwdziałać skutkom wieloletnich przekształceń tej rzeki i jej zlewni oraz doprowadzą do jej lepszego stanu.
Działania monitoringowe, jak i mające na celu eliminację i ograniczenie zasolenia oraz związków biogennych (i w konsekwencji Prymnesium parvum) w wodach Odry są potrzebne.

Zgromadzeni, w celu polepszenia stanu ekosystemu rzeki Odry i walki z przyczynami prowadzącymi do rozwoju gatunku inwazyjnego, jakim jest „złota alga”, zgłaszali następujące postulaty:

Stopniowe ograniczenie ładunków (m.in. zasolenia, biogenów) zrzucanych do rzeki Odry, poprzez działania o charakterze krótko- i długoterminowym:
- weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych na podstawie bilansu wodnogospodarczego oraz ograniczenie dopływów zanieczyszczeń zarówno tych legalnych i nielegalnych, jak i zanieczyszczeń obszarowych z rolnictwa,
- wdrożenie inteligentnego systemu gospodarowania wodami zlewni rzeki Odry opartego na modelu numerycznym ilościowym i jakościowym całej zlewni, który byłby podstawą do podejmowania decyzji w zakresie zarządzania wodą, w tym tymczasowego ograniczania zrzutów,
- prowadzenie bieżącego monitoringu ilościowego i jakościowego wszystkich zrzutów z dostępem do wyników on-line w czasie rzeczywistym,
- zróżnicowanie opłat za zrzuty zasolonych wód do rzek w celu zmotywowania podmiotów do ograniczania zrzutów zanieczyszczeń poprzez inwestowanie w systemy oczyszczania oraz systemy ograniczające zasolenie,
- długoterminowe działania inwestycyjne w systemy oczyszczania oraz systemy ograniczające zasolenie mające doprowadzić do poprawy jakości wód rzeki Odry,
- w ujęciu krótkoterminowym utrzymanie zarządzania zrzutami wód zasolonych w sposób pozwalający na ograniczenie ryzyka wystąpienia zakwitu „złotej algi” oraz ewentualna rozbudowa systemów retencyjno–dozujących.
Wdrożenie badań przesiewowych na innych rzekach i istotnych zbiornikach w Polsce pod kątem obecności „złotej algi”.
Rozszerzenie monitoringu interwencyjnego prowadzonego przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska o zbiorniki retencyjne wód pokopalnianych i wprowadzenie pilotażowych badań z wykorzystaniem starorzeczy wspomagających procesy samooczyszczania.
Pilne przygotowanie i wdrożenie działań bioasekuracyjnych dla wszystkich użytkowników wód, co pozwoli na zmniejszenie ryzyka przenoszenia Prymnesium parvum na inne zbiorniki i cieki.
Zaprzestanie regulacji Odry oraz ograniczenie w specustawie odrzańskiej inwestycji, które nie dotyczą renaturyzacji i przywracania łączności ekologicznej cieków i wprowadzenie do specustawy działań renaturyzacyjnych pozwalających na skuteczną odbudowę utraconych funkcji rzecznych.
Renaturyzacja koryta Odry i jej doliny w jak największym stopniu oraz zwiększenie możliwości retencji gruntowej całej zlewni Odry, poprzez m.in. zaniechanie prowadzenia prac utrzymaniowych i robót hydrotechnicznych sprzyjających szybszemu odprowadzaniu wody w miejscach, gdzie zagrożenie powodziowe nie występuje i gdzie nie ma rzetelnie uzasadnionej innej potrzeby ich wykonania.
Zalesianie możliwie największej powierzchni zlewni Odry i ograniczenie wycinki drzew na jej obszarze.
Rozszczelnienie możliwie największej powierzchni zlewni celem zwiększenia infiltracji wód opadowych do wód gruntowych. Unikniemy wtedy zagrożenia powodziowego i tym samym prowadzenia prac utrzymaniowych na małych ciekach i małych rzekach.
Rozważenie możliwości skierowania wód kopalnianych odprowadzanych obecnie bezpośrednio lub poprzez dopływy do Kanału Gliwickiego bezpośrednio do Odry, co mogłoby wyeliminować główne miejsce powstawania zakwitów „złotej algi”.