Wersja PDF (do druku)

Strefy zasilania Wrocławia w wodę. Sieć wodociągowa. Stan techniczny i modernizacja sieci

Wrocław podzielony jest na cztery strefy zaopatrzenia w wodę pitną. Zdecydowana większość wrocławian pije wodę podziemną pochodzącą z ujęć infiltracyjnych znajdujących się na terenach wodonośnych i uzdatnianą w nowoczesnym już dziś, będącym w ostatniej fazie modernizacji, Zakładzie Produkcji Wody Na Grobli. Zakład i pompownia Na Grobli, pięcioma rurociągami magistralnymi, zaopatrują w wodę podziemną gęsto zaludnioną "wewnętrzną strefę" w centrum miasta - ok. 350 tys. mieszkańców. Stacja Uzdatniania Wody Leśnica dostarcza mieszkańcom osiedli położonych w Leśnicy - ok. 5 tys. mieszkańców - wodę głębinową z poziomu wodonośnego pochodzącego z trzeciorzędu. Wodę z ujęć powierzchniowych wykorzystuje się w Zakładzie Produkcji Wody Mokry Dwór. Dwoma rurociągami magistralnymi zaopatruje on "strefę zewnętrzną" miasta, która okala strefę wewnętrzną oraz - poprzez pompownię wody "Bystrzycka" - północno-zachodnie przedmieścia - ok. 265 tys. mieszkańców. Między wymienionymi strefami znajduje się tzw. "strefa mieszana". Zasięg oddziaływania poszczególnych zakładów uzdatniania obrazuje rys. 2.

Rysunek 2. Strefy zasilania Wrocławia w wodę przy największym rozbiorze w latach 1998-2001

Łączna długość wrocławskiej sieci wodociągowej wynosi 1730,9 km (wg stanu na 31.12.2001), czyli mniej więcej tyle, ile jest z Wrocławia do Rzymu. Ma ona układ pierścieniowy, dzięki czemu istnieje możliwość doprowadzenia wody w konkretne miejsce różnymi "drogami wodnymi", co ma ogromne znaczenie podczas wyłączeń fragmentów wodociągów na skutek awarii lub modernizacji.

We Wrocławiu jest ok. 5% rurociągów zbudowanych przed 1900 r., po 1945 r. powstało ok. 50% systemu wodociągowego. Charakterystyczną cechą wrocławskiej sieci wodociągowej jest duże zróżnicowanie pod względem średnic rur - od 20 mm do 1400 mm, różnorodność systemów łączenia oraz nietypowe średnice rurociągów (projektowane kiedyś w calach).

Tabela 5. Elementy sieci wodociągowej w latach 1996-2001:

MPWiK we Wrocławiu w sposób ciągły aktualizuje wiedzę o stanie sieci i przyłączy wodociągowych, określa kierunki ich rozwoju i modernizacji, ustala kolejność prowadzenia remontów i renowacji. Stan sieci wodociągowej ma istotny wpływ na jakość wody. Modernizacja i wymiana sieci oznacza poprawę jakości wody dostarczanej do odbiorców.

Przedsiębiorstwo prowadzi dość intensywną wymianę i budowę nowych rurociągów, w dużym zakresie wykonywane jest czyszczenie rurociągów z jednoczesnym pokryciem wewnętrznych powierzchni warstwą izolacyjną. Na dużą skalę wymienia się również stare przyłącza wodociągowe, zastępując je rurami z PEHD.

Z roku na rok systematycznie skraca się czas usuwania awarii wodociągowych, w które obfitują zwłaszcza okresy zimowe. Likwidacja stanów awaryjnych obejmuje zarówno naprawę rurociągów magistralnych i rozdzielczych, jak również hydrantów, zasuw i domowych połączeń wodociągowych (średnio 30-40%wszystkich awarii) i innych.

Tabela 6. Skuteczność likwidacji stanów awaryjnych w latach 1995-2001:

U źródeł powstawania awarii wodociągowych leży z reguły kilka czynników, które należy rozpatrywać łącznie: naprężenia w gruncie spowodowane niską temperaturą, drgania wywołane wzmożonym ruchem samochodowym, wiek sieci, nadwerężenie systemu wodociągowego przez powódź. Czasem zdarzają się także uszkodzenia mechaniczne przy okazji prowadzonych w pobliżu wodociągów robót ziemnych.

Uzdatnianie wody - modernizacje technologii. Działania podejmowane dla poprawy jakości i bezpieczeństwa zaopatrzenia Wrocławia w wodę pitną

Wrocławska woda wodociągowa spełnia wszystkie normy zarówno pod względem bakteriologicznym, jak i fizykochemicznym. Ale MPWiK nie poprzestaje na utrzymywaniu norm; dąży również do zapewnienia jak najlepszych walorów smakowych wody. Osiąga się to poprzez zmiany w technologii uzdatniania. W zakładzie Na Grobli nie przeprowadza się już końcowej dezynfekcji wody przy użyciu chloru, lecz dwutlenku chloru, celem poprawy smaku wody. Dla dalszej poprawy wskaźników organoleptycznych wody uzdatnianej przez ZUW na Grobli prowadzi się modernizację układu technologicznego, w zakres której wchodzi proces ozonowania pośredniego i sorpcji na złożu węglowym, co pozwoli na ograniczenie dawek środków stosowanych do końcowej dezynfekcji wody.

W zakładzie na Mokrym Dworze planuje się również wdrożenie nowego procesu uzdatniania przez budowę układu ozonowania i sorpcji na węglu aktywnym. W wyniku tego jakość wody uzdatnionej w obu zakładach będzie podobna. W 2005 r. w obu zakładach produkcji wody - Na Grobli i na Mokrym Dworze - zostaną zakończone wszystkie inwestycje związane z modernizacją procesów uzdatniania. Po unowocześnieniu obu zakładów zostanie uzyskana całkowita zgodność jakości wody do picia w całym Wrocławiu z normami europejskimi, nawet bez sporadycznych przekroczeń wskaźników jakości. Również cechy organoleptyczne wody, a więc smak, wygląd i zapach, nie będą budziły zastrzeżeń.

Dla poprawy jakości i bezpieczeństwa zaopatrzenia Wrocławia w wodę podjęto i zrealizowano w ramach przyjętego Uchwałą Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 15 maja 1997 r. Średnioterminowego Programu Inwestycyjnego MPWiK na lata 1997-2003 bardzo wiele zadań. Poniżej zestawienie najważniejszych inwestycji wodociągowych zrealizowanych w latach 1995-2001.

Modernizacja systemu ujęć infiltracyjnych:

• czyszczenie wszystkich stawów infiltracyjnych - przeprowadzono je w latach 1998-1999. Poprawiło to w znacznym stopniu warunki infiltracji wody do gruntu, co wpłynęło na polepszenie jakości surowca.
• modernizacja pompowni wody Bierzany i Czechnica - prace obejmowały modernizację części technologicznej i energetycznej obu pompowni (wymieniono stare zespoły pompowe). Przeprowadzono także prace remontowe na obiektach. Obie pompownie przystosowano do pracy bezobsługowej. Szczególnie modernizacja pompowni Bierzany wpłynęła na zwiększenie efektywności dostaw wody infiltracyjnej do Zakładu Produkcji Wody Na Grobli.
• nowa pompownia wód infiltracyjnych Radwanice - została ona przygotowana do dostarczania 48 000 m³ /dobę wody infiltracyjnej do ZPW Na Grobli. Pompownia pracuje całkowicie w trybie automatycznym. Jest monitorowana i sterowana z dyspozytorni usytuowanej na terenie pompowni Świątniki. Wykonano również prace przygotowawcze do zasilania z tej pompowni zakładu na Mokrym Dworze.
• wybudowanie i przekazanie do eksploatacji rurociągu tłocznego osadów na terenie SUW Leśnica - popłuczyny z płukania filtrów zostają przetłaczane bezpośrednio do przepompowni ścieków przy ul. Marszowickiej.
• czyszczenie studni infiltracyjnych (dekolmatacja) - wykonywano to systematycznie w ilości 50 szt. rocznie. Wyeksploatowane studnie zastępowano nowymi.
• remonty rurociągów - przeprowadzono remonty głównych rurociągów lewarowych oraz rurociągów powietrznych.
• opracowanie "Koncepcji modernizacji i rozbudowy ujęć infiltracyjnych dla miasta Wrocławia" - zakłada ona zasilanie obu zakładów produkcji wody wodą infiltracyjną.

Już w najbliższym czasie - do końca 2002 roku - sposób pobierania wody do uzdatniania stanie się bardziej skomplikowany, ale za to woda, jako surowiec trafiający do zakładu uzdatniania, będzie jeszcze lepsza. Będzie ona pobierana jak dotąd z rzeki, ale potem wstępnie uzdatniana w ZUW Mokry Dwór i kierowana na tereny wodonośne. Zostanie tam poddana naturalnej filtracji i dopiero wówczas pobierana ponownie do uzdatniania w ZUW Na Grobli. Dzięki takiemu rozwiązaniu system wodociągowy Wrocławia uniezależni się od jakości wody w rzece, a ZUW Na Grobli - wiodący zakład wodociągowy w mieście - będzie korzystał odtąd z nieporównywalnie lepszego surowca. W ramach inwestycji zasilania terenów wodonośnych wstępnie uzdatnioną wodą z ZPW Mokry Dwór wykonano już dokumentację i rozpoczęto prace realizacyjne. Dzięki niej na tereny wodonośne trafi lepszy jakościowo surowiec i ZPW Na Grobli będzie mógł zaopatrywać w wysokiej jakości wodę infiltracyjną większą część Wrocławia. W 2001 r. rozpoczęto budowę rurociągu wody podczyszczonej. Wstępnie oczyszczona w ZUW Mokry Dwór woda rurociągami Ø1000, Ø700 i Ø500 transportowana będzie na tereny wodonośne. Realizacja zadania umożliwi zwiększenie wydajności terenów wodonośnych oraz podniesienie jakości wody surowej.

Modernizacja technologii uzdatniania wody w Zakładzie Produkcji Wody Mokry Dwór:

• modernizacja pompowni II⁰ - kompleksowa modernizacja technologiczna i energetyczna pompowni objęła wymianę wszystkich zespołów pompowych. Dzięki płynnej regulacji wydajności nowych pomp ich eksploatowanie stało się efektywniejsze, znacznie spadło także zużycie energii elektrycznej.
• modernizacja procesu koagulacji i sedymentacji - w ramach kompleksowej modernizacji tych procesów wyremontowano osadniki, zamontowano wysokosprawne zgarniacze osadów oraz zmodernizowano proces wolnego mieszania. Dzięki temu wzrosła skuteczność całego procesu uzdatniania wody.
• modernizacja budynku magazynu mokrego koagulantu - wymieniono instalacje technologiczne wraz z pompami, wstawiono zbiorniki do gromadzenia wszelkich dostępnych koagulantów oraz zainstalowano system automatycznego dozowania koagulantu. Wszystkie te zadania służą poprawie skuteczności uzdatniania wody.
• wprowadzanie procesu sorpcji - po zakończeniu badań na stacji pilotowej rozpoczęto prace nad wprowadzaniem procesu sorpcji. Zlecono projekt adaptacji części istniejących filtrów piaskowych na filtry węglowe.
• dezynfekcja wody dwutlenkiem chloru - wykonano i uruchomiono instalację końcowej dezynfekcji wody przy użyciu dwutlenku chloru.
• stabilizacja wody wodorotlenkiem sodu - w 2000 r. trwały prace przy realizacji instalacji stabilizacji wody przy użyciu NaOH.
• remont pompowni melioracyjnej - pompownia odpowiada za odprowadzanie wód gruntowych z enklawy Mokry Dwór oraz za odprowadzanie wód przelewowych z obiektów zakładu uzdatniania. Pompownia została dotkliwie zniszczona w czasie powodzi w lipcu 1997 r.
• modernizacja pompowni ścieków sanitarnych - pompownia odprowadza ścieki z zakładu uzdatniania wody oraz z osady Mokry Dwór. Obiekt poprawi odprowadzanie ścieków ze strefy bezpośredniej ochrony sanitarnej.
• instalacja magazynowania i dawkowania ługu sodowego - umożliwi ona regulację odczynu (pH) wody pitnej, w celu stabilizowania jej właściwości w sieci wodociągowej.
• uruchomienie zgarniaczy w osadnikach pokoagulacyjnych - układ wyposażony w system automatycznego sterowania umożliwia ciągłe odprowadzanie osadów z osadników.

Modernizacja technologii uzdatniania wody w Zakładzie Produkcji Wody Na Grobli:

• neutralizacja chloru - wybudowano instalację do neutralizacji chloru, umożliwiającą jednorazową neutralizację 500 kg chloru.
• dezynfekcja wody dwutlenkiem chloru - uruchomiono instalację do końcowego uzdatniania wody przy użyciu dwutlenku chloru (1998).
• główna rozdzielnia energetyczna - wybudowano i oddano do użytku nową główną rozdzielnię energetyczną (1999).
• pompownia wody czystej - wybudowano nową pompownię wody czystej z nowoczesnymi i energooszczędnymi zespołami pompowymi i urządzeniami do ciągłej kontroli jakości parametrów fizykochemicznych wody. Zapewniło to bezpieczeństwo dostaw wody dla miasta i umożliwiło rozszerzenie strefy zaopatrzenia w wodę infiltracyjną.
• wprowadzenie integracji układu sterowania wraz z wizualizacją dla następujących obiektów zakładu: chlorownia, aparatownia chloru, magazyn mokrego koagulantu, budynek chemiczny, pompownia przewałowa, pompownia II stopnia.
• uruchomienie instalacji neutralizacji chloru - instalacja ta, pracująca w ruchu automatycznym, zapewnia pełną ochronę ZUW Na Grobli na wypadek awarii.

W ramach budowy sieci wodociągowej wykonano:

• sieć wodociągową na osiedlach Jerzmanów, Jarnołtów i Osiniec
• układ magistralny w mostach Mieszczańskich, w moście Szczytnickim, w ul. Teatralnej, fragment pierścienia łączącego magistrale w ul. Grodzkiej i Purkyniego oraz komory technologiczne na magistralach wodociągowych umożliwiające monitorowanie parametrów przepływającej wody.

Przebudowano sieć wodociągową w następujących rejonach:

• na osiedlach Jerzmanów, Jarnołtów i Osiniec.
• w centrum Wrocławia - w rejonie Rynku, Podwala, ul. Świdnickiej, Piłsudskiego, Św. Katarzyny, Piaskowej i Traugutta, na Ostrowie Tumskim.
• w ciągach komunikacyjnych - w ul. Hallera, Wiśniowej, Armii Krajowej, Grabiszyńskiej, Powstańców Śląskich, Karkonoskiej, Legnickiej.

W ramach renowacji sieci wodociągowej:

• wyczyszczono z osadów sieć wodociągową na osiedlach Biskupin, Sępolno, Zalesie, Krzyki i Partynice.
• wyczyszczono z osadów i poddano renowacji przez wycementowanie rurociągi w ulicach Braniborskiej i Robotniczej oraz osiedlach Maślice, Złotniki, Stabłowice.
• wprowadzono wykładziny polietylenowe do rurociągów w osiedlach Kuźniki i Księże Małe, w rejonie Dworca Głównego, ul. Ruskiej i Nowego Świata.

Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków

Charakterystyka systemu odbioru ścieków we Wrocławiu. Sieć kanalizacyjna. Eksploatacja sieci

Sieć kanalizacyjną Wrocławia pod zarządem MPWiK stanowią przewody o średnicach od 0,15 m do 2,97x3, 50 m - w sumie ok. 160 rodzajów różniących się przekrojami kanałów. W jej skład wchodzą kanały sieci ogólnospławnej oraz rozdzielczej - sanitarnej i deszczowej, a także przykanaliki, czyli połączenia domowe. Tabela 7 ilustruje przyrost długości sieci kanalizacyjnej w latach 1996-2001.

Systemy kanalizacyjne w centrum miasta obsługują większość mieszkańców i przemysłu, odprowadzając przy suchej pogodzie ok. 70% wszystkich ścieków miejskich. W obrębie Starego Miasta funkcjonuje kanalizacja ogólnospławna, osiedla powojenne mają system kanalizacji mieszany - częściowo rozdzielczy, częściowo ogólnospławny, a nowe osiedla śródmiejskie - kanalizację rozdzielczą (osobno sanitarną, osobno deszczową). Peryferyjne osiedla Wrocławia nie posiadają kanalizacji. Jednak już w roku 2002 rusza budowa kanalizacji sanitarnej w zachodniej i południowo-zachodniej części miasta. Do 2006 r. kanalizację będą mieli mieszkańcy osiedli: Stabłowice, Złotniki, Muchobór Wielki, Oporów, Klecina, Ołtaszyn, Wojszyce, Partynice, Brochów, Jagodno.

Tabela 7. Elementy sieci kanalizacyjnej w latach 1996-2001:

Najstarsze części kanalizacji pochodzą z 1850 r. Większość systemu kanalizacyjnego została zbudowana w okresie 1900-1940. Obecnie systemem kanalizacji objętych jest 94%mieszkańców miasta.

MPWiK prowadzi stale szereg prac w ramach eksploatacji sieci kanałowej. Zakres tych prac obejmuje:

• czyszczenie kanalizacji rurowej,
• czyszczenie kanalizacji przełazowej i urządzeń sieci kanalizacyjnej,
• wydobycie i wywóz osadów,
• inspekcja telewizyjna kanalizacji rurowej,
• usuwanie stanów awaryjnych na kanalizacji i przyłączach kanalizacyjnych (pogotowie kanałowe, służby eksploatacyjne),
• remonty bieżące kanałów grawitacyjnych i tłocznych oraz przyłączy kanalizacyjnych,
• przeglądy o konserwacja urządzeń przeciwpowodziowych,
• kontrola legalności przyłączy domowych (Zespół ds. kontroli przykanalików),
• kontrola i inwentaryzacja sieci kanalizacyjnej.

W ciągu ostatnich czterech lat oczyszczono połowę całej długości kanalizacji. Zdecydowanie odchodzi się od czyszczenia ręcznego na rzecz hydrodynamicznego przy użyciu specjalistycznego sprzętu (Kutschke), co przedstawia rys. 3.

Rysunek 3. Czyszczenie kanalizacji w latach 1996–2000 [km]
Rysunek 4. Zdjęcia wykonane kamerą podczas przeprowadzania inspekcji sieci kanałowej

Do roku 2000 inspekcji telewizyjnej poddanych zostało ponad 200 km sieci kanalizacyjnej oraz ponad 2500 przykanalików. Prowadzenie takiej inspekcji umożliwia wydawanie opinii o dalszej możliwości eksploatacji sieci kanalizacyjnej bądź konieczności jej remontu lub czyszczenia. W ten sposób typuje się uszkodzoną sieć do remontów, sporządza szkice wykonawcze przed przystąpieniem do usuwania awarii, określające zakres oraz metodę napraw.

Dzięki przeprowadzonej inspekcji telewizyjnej co roku wykrywa się i usuwa 1200-1500 zatorów sieci kanalizacyjnej.

Z uwagi na umiejscowienie większości kanałów pośrodku jezdni, remonty i renowacje sieci kanalizacyjnej najczęściej przeprowadza się w koordynacji z modernizacjami dróg prowadzonymi przez ZDiK. Coraz częściej stosuje się także metody bezrozkopowe renowacji sieci kanałowej. Do 2000 roku poddano takim renowacjom 18 km kanalizacji.