Gospodarka wodno-ściekowa

Konsekwentna od lat polityka miasta i MPWiK dotycząca poprawy niezawodności działania systemu dostawy wody i poprawy jej jakości, a także sprawności systemu odbioru ścieków oraz efektywności ich oczyszczania zaczyna przynosić odczuwalne rezultaty. Do Odry wracają ryby łososiowate, trójstopniowa oczyszczalnia ścieków na Janówku oraz odciążone pola irygacyjne doskonale spełniają zadania oczyszczania wrocławskich ścieków. Dodatkowo sukcesywna modernizacja zakładów i procesów uzdatniania wody, budowa nowych pompowni wody, a także coraz powszechniejsze opomiarowanie zużycia wody przyczyniają się do gospodarniejszego wykorzystywania cennych zasobów wodnych. Swoją szansę Wrocław może wykorzystać jeszcze skuteczniej, realizując modernizacyjny projekt programu ISPA w tej dziedzinie. Tym samym, jako nieliczna w Polsce w aglomeracja, Wrocław pochwalić się będzie mógł niezawodnym i nowoczesnym systemem zaopatrzenia w wodę i uzdatniania ścieków.

Źródła wody dla Wrocławia

Ujęcie wody dla Wrocławia znajduje się w Michałowie (woj. opolskie), ok. 60 km od Wrocławia. Wrocławskie wodociągi do celów uzdatniania czerpią wodę z zasobów rzeki Oławy zasilanej tzw. systemem przerzutowym wodą z Nysy Kłodzkiej. System ten tworzą:

dwa zbiorniki retencyjne na Nysie Kłodzkiej - Otmuchowski i Nyski, które pozwalają na regulację przepływu wody w rzece w zależności od potrzeb,
jaz, który spiętrza wodę w rzece i ułatwia kierowanie jej przez ujęcie brzegowe do pompowni (wyposażony w tzw. przepławkę, umożliwiającą wędrówkę ryb w górę i w dół rzeki),
doprowadzalnik (otwarty kanał o dł. 2, 26 km doprowadzający wodę z ujęcia brzegowego do pompowni),
pompownia wody surowej w Michałowie z rurociągiem tłocznym na wododziale,
otwarty kanał przerzutowy Nysa - Oława o dł. 27 km (wody obu rzek łączą się w miejscowości Jaczkowice k. miasta Oławy).

Z wód systemu przerzutowego do infiltracyjnego zasilania wód podziemnych korzysta, oprócz Wrocławia, także Brzeg, liczący 40 tys. mieszkańców. Tak skonstruowany system zapewnia wystarczającą ilość wody dla obu miast, nawet w okresach długotrwałych suszy.

Wodę z ujęć powierzchniowych wykorzystuje obecnie jedynie Zakład Uzdatniania Wody Mokry Dwór, położony tuż za Wrocławiem, na terenie gminy Święta Katarzyna.

W Zakładzie Uzdatniania Wody Na Grobli (przy ul. Na Grobli we Wrocławiu) woda poddawana procesom uzdatniania pochodzi w całości z ujęć infiltracyjnych (podziemnych). Woda do tego zakładu trafia z wrocławskich terenów wodonośnych - obszaru objętego strefą ochrony sanitarnej, o powierzchni 1026 ha, położonego na południowy wschód od Wrocławia, wzdłuż lewego brzegu Odry. Na terenach wodonośnych znajdują się 63 stawy infiltracyjne o powierzchni lustra wody 59, 44 ha, 548 studni poborowych i system rowów zasilających i nawadniających o łącznej długości ok. 12 km. Wody infiltracyjne, dzięki kilkutygodniowemu przebywaniu w gruncie na głębokości ok. 20-50 m, nabierają cech wód podziemnych. Czas przepływu wody przez stawy, strefę aeracji i saturacji aż do studni poborowych wynosi ponad 30 dni. Dzięki temu ulega ona renaturalizacji i stanowi tym samym bardzo dobry surowiec do dalszego uzdatniania jako wody podziemne.

Ujęcie głębinowe wody z trzeciorzędowego poziomu wodonośnego znajduje się w Leśnicy. Stacja Uzdatniania Wody Leśnica zapewnia dostawy wody głębinowej czerpanej z głębokości 128-134 m dla mieszkańców Leśnicy i okolicznych osiedli.

Produkcja i zużycie wody we Wrocławiu

Z roku na rok spada we Wrocławiu zużycie wody do picia, zresztą podobną tendencję spadkową notuje się na całym świecie. Zmniejszone zużycie wody oznacza, że wydłuża się czas jej przepływu w sieci. O ile kiedyś średni czas od momentu wyprodukowania wody do dotarcia jej do odbiorcy wynosił od 1 do 3 dni, to obecnie woda płynie do końcówek sieci nawet do tygodnia, co może prowadzić do pogorszenia jej jakości w końcówkach sieci. Ilość wody pobieranej i uzdatnianej w latach 1995-2001 przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Zasoby i wielkości dostawy wody dla miasta w latach 1995-2001 [m³]:

	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001
pobór wody	86 224 927	84 555 920	70 929 837	70 321 010	57 700 380	56 045 230	51 201 460
wody powierzchniowe	57 242 850	55 426 631	48 677 660	48 244 600	44 741 150	48 197 500	43 094 770
Pompownia Czechnica dla ZPW "Mokry Dwór" pompownia Czechnica do nawadniania terenów wodonośnych pompownia Bierzany¹	39 901 300 13 354 000 3 987 550	39 012 400 11 569 000 3 060 231	38 100 600 9 253 200 1 323 860	37 722 600 10 522 000 -	34 919 300 9 821 850 -	29 520 900 18 676 600 -	25 656 370 17 438 400 -
wody głębinowe (trias, czwartorzęd)	1 569 627	1 699 839	737 430	483 420	513 720	466 900	456 530
Studnia triasowa Grobla II² Studnie głębinowe – Leśnica Studnie głębinowe – Pawłowice³	1 074 440 489 750 5 437	1 203 009 486 830 -	202 450 534 980 -	- 483 420 -	- 513 720 -	- 466 900 -	- 456 530 -
wody infiltracyjne	27 429 450	27 429 450	21 514 747	21 592 990	22 267 360	26 057 430	25 088 560
Pompownia Świątniki Pompownia Bierzany¹	24 532 100 2 897 350	22 082 661 4 961 600	20 592 547 922 200	21 592 990 -	22 267 360 -	25 233 180 824 250	23 859 660 1 228 900
Uzdatnianie wody	69 884 078	69 360 112	59 376 400	56 550 123	54 297 110	52 945 534	49 167 312
ZPW "Mokry Dwór"	38 888 016	38 545 463	36 608 890	35 620 613	32 363 760	26 964 634	23 652 200
Dostawa wody do Wrocławia Dostawa wody do Oławy Zużycie własne	36 468 647 1 238 990 1 180 379	35 936 370 1 142 293 1 466 800	34 549 470 1 137 040 922 380	33 827 830 1 152 435 640 348	30 381 400 1 220 050 762 310	25 374 600 947 769 642 265	22 441 670 929 110 281 420
ZPW "Na Grobli"	30 504 350	30 328 365	22 241 770	20 929 510	21 442 470	25 520 880	23 852 572
SUW "Leśnica"	486 280	486 280	525 740	476 590	490 880	460 020	452 010
SUW "Pawłowice"	5 437	-	-	-	-	-	-
liczba obsługiwanych mieszkańców	682 000	682 000	682 000	657 500	657 500	642 200	642 200
Wrocław Oława Inni odbiorcy	645 000 35 000 2 000	645 000 35 000 2 000	645 000 35 000 2 000	638 000 17 500 2 000	638 000 17 500 2 000	622 700 17 500 2 000	622 700 17 500 2 000

Pompownia Bierzany została całkowicie zalana i zniszczona w czasie powodzi w lipcu 1997. Po jej odbudowie i modernizacji służy do przepompowywania wód infiltracyjnych na potrzeby ZUW Na Grobli
zaniechano korzystania z powodu nadmiernego zasolenia
zaniechano korzystania ze względu na rachunek ekonomiczny (nadmierne koszty eksploatacji, nadmiar wody w sieci)

W tabeli 2 zestawiono pobór wody przez mieszkańców oraz innych odbiorców (w tym przemysłowych) w latach 1995-2001. Zmiany w zużyciu wody w litrach na mieszkańca na dobę w latach 1995-2001 przedstawia rysunek 1.

Tabela 2. Sprzedaż wody we Wrocławiu w latach 1995-2001:

Rok	Ilość sprzedanej wody (w tys. m³)			Struktura sprzedaży
Rok	gospodarstwa domowe	pozostali odbiorcy	sprzedaż ogółem	gospodarstwa domowe	pozostali odbiorcy
1995	44 738,5	12 976,0	57 714,4	77,5	22,5
1996	42 380,4	12 665,6	55 045,9	77,0	23,0
1997	38 928,6	10 840,5	49 769,1	78,2	21,8
1998	36 671,7	10 921,2	47 592,9	77,1	22,9
1999	34 554,6	9 715,6	44 270,2	78,1	21,9
2000	33 511,2	9 466,1	42 977,3	78,0	22,0
2001	31 281,1	8 619,9	39 901,0	78,4	21,6

Rysunek 1. Średniodobowe zużycie wody (w litrach na mieszkańca korzystającego z sieci wodociągowej)

Jakość wody surowej. Wskaźniki jakości wody uzdatnionej

Z wód powierzchniowych korzysta jedynie Zakład Uzdatniania Wody Mokry Dwór. Woda ujmowana dla potrzeb tego zakładu, ze względu na większość wskaźników chemicznych kwalifikowana jest obecnie do I klasy czystości śródlądowych wód powierzchniowych (zgodnie z Załącznikiem nr 1 Rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991 r. ).

Kilka wskaźników, takich jak zapach, biochemiczne zapotrzebowania tlenu, zawartość manganu, azotynów, fosforanów i ołowiu, sporadycznie kwalifikuje tę wodę do II i III klasy czystości. Ze względu na skład bakteriologiczny przez większość roku wodę zalicza się do II lub III klasy czystości, a okresowo ocenia jako pozaklasową. Należy dodać, że w ostatnich latach jakość wód powierzchniowych uległa znaczącej poprawie.

Dla Zakładu Uzdatniania Wody Na Grobli, korzystającej wyłącznie z wód infiltracyjnych, woda surowa charakteryzuje się zawartością żelaza, manganu, małym natlenieniem i specyficznym zapachem, co jest zjawiskiem normalnym dla wód podziemnych. Powyższe wskaźniki nie przekraczają wartości zalecanych i odpowiadają normie dotyczącej wskaźników zanieczyszczeń śródlądowych wód powierzchniowych, mieszczących się w I klasie czystości.

Tabela 3. Jakość wody czystej 2001 r. w ZUW Na Grobli – Pompownia wody czystej

lp	wskaźnik	jednostka	Wartość min.	Wartość ŚREDNIA.	Wartość max.	norma	% prób spełniających normę
1	Temperatura	°C	7	11,6	16	-	-
2	Mętność	mg SiO₂/dm³	0,1	0,4	5,6*	1 i poniżej	98,9
3	Barwa (Pt)	mg/dm³	2	5	1	15 i poniżej	100
4	Zapach Z w tym chlorofenole	-	0 0 brak zapachu	2R 0 brak zapachu	3R 0 brak zapachu	akceptowalny poniżej progu zapachu	100 100
5	Węgiel organiczny (TOC)	mg/dm³	3,01	4,22	5,54	-	-
6	Absorbancja	A₅²⁵⁴	4,5	6,17	8,61	-	-
7	Chloroform	μg/dm³	0,2	0,73	1,8	30	100
8	Bromoform	μg/dm³	< 0,1	< 0,1	< 0,1	50	100
9	Czterochlorek węgla	μg/dm³	< 0,1	< 0,1	< 0,1	2,0	100
10	Bromodichlorometan	μg/dm³	< 0,1	1,35	3,17	15,0	100
11	∑ THM	μg/dm³	2,5	4,16	7,87	100	100
12	Odczyn	pH	7,3	7,8	8,1	6,5 - 8,5	100
13	Amoniak	mg NH₄/dm³	< 0,01	0,037	0,13	0,5 i poniżej	100
14	Azotyny	mg NO₂/dm³	< 0,001	0,0028	0,013	0,1 i poniżej	100
15	Azotany	mg NO₃/dm³	0,7	1,98	4	50 i poniżej	100
16	ChZT metodą nadmang.	mg O₂/dm³	2	2,87	4,3	5 i poniżej	100
17	Dwutlenek węgla wolny	mg CO₂/dm³	2	5,2	9	-	-
18	Dwutlenek węgla agresyw.	mg CO₂/dm³	0	0,26	4,7	-	-
19	Zasadowość	val/ m³	1,5	2,84	3,2	-	-
20	Żelazo	mg Fe/dm³	< 0,01	0,046	0,2	0,2 i poniżej	100
21	Mangan	mg Mn/dm³	< 0,01	0,009	0,03	0,05 i poniżej	100
22	Chlor wolny	mg/dm³	< 0,01	0,33	1,2	0,3 i poniżej	50
23	Chlor związany	mg/dm³	< 0,01	0,14	0,47	-	-
24	Dwutlenek chloru	mg/dm³	< 0,01	0,`19	0,81	-	-
25	L.kolonii bakterii po 24 h w temp. 37 °C w 1 ml wody	kol/ml	0	0,25	12	20	100
26	L.kolonii bakterii po 72 h w temp. 20 °C w 1 ml wody	kol/ml	0	1	80*	100	100
27	Wskaźnik Coli	il. kol./100 ml	0	0	0	1	100
28	Wskaźnik Coli typu kałowego	il. kol./100 ml	0	0	0	0	100
29	Clostridia redukujące siarczyny	il. kol./100 ml	0	0	0	0	100
30	Paciorkowce kałowe	il. kol./100 ml	0	0	0	0	100
33	Ołów	mg Pb/dm³	0,001	0,0038	0,015*	0,01 i poniżej	88,8
34	Miedź	mg Cu/dm³	0,01	0,016	0,038	1,0 i poniżej	100
35	Cynk	mg Zn/dm³	< 0,001	<0,0328	0,093	3,0 i poniżej	100
36	Chrom ogólny	mg Cr/dm³	< 0,0001	<0,00014	0,001	0,05 i poniżej	100
37	Rtęć	mg Hg/dm³	0,00004	0,00019	0,00031	0,001 i poniżej	100
38	Lindan	μg/ dm³	< 0,0005	< 0,0005	< 0,0005	0,1	-
39	DDE	μg/ dm³	< 0,002	< 0,002	< 0,002	0,1	-
40	DDD	μg/ dm³	< 0,003	< 0,003	< 0,003	0,1	-
41	DDT	μg/ dm³	< 0,005	< 0,005	< 0,005	0,1	-
42	Metoksychlor	μg/ dm³	< 0,010	< 0,010	< 0,010	0,1	-
43	Suma pestycydów	μg/ dm³	< 0,01	0,01025	0,0205	0,50 i poniżej	100
44	Benzo(a)piren	μg/ dm³	<0,00008	<0,0019	0,0030	0,01	100
45	Benzo (ghi) perylen	μg/ dm³	0,0029	0,0172	0,0377	-	-
46	Indenopiren	μg/ dm³	0,0014	0,0077	0,0116	-	-
47	Benzo (b)fluoranten	μg/ dm³	<0,0006	0,0027	0,0069	-	-
48	Benzo (k)fluoranten	μg/ dm³	0,003	0,0159	0,039	-	-
49	∑ WWA	μg/ dm³	0,0030	0,0073	0,053	0,1	100
50	Chlorki	mg/dm³	43	50,1	56	250 i poniżej	100
51	Siarczany	mg/dm³	90,4	107,5	118,7	250 i poniżej	100
52	Twardość	mg CaCO₃/dm³ °n val CaCO₃/m³	231 12,9 4,62	266 14,9 5,4	314 17,6 6,28	60-500 g CaCO₃/m³	100
53	Wapń	mg Ca/m³	73,5	82	90	-	-
54	Magnez	mg Mg/dm³	11,7	16,28	22,5	50	100
55	Detergenty anionowe	mg/dm³	0,0049	0,0107	0,017	0,2 i poniżej	100
56	Fluorki	mg/dm³	0,16	0,23	0,38	1,5	100

* - pojedyncze wyniki

Woda uzdatniona w ZUW Mokry Dwór spełnia obecnie warunki jakim powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 4 września 2000 r. Nieliczne odstępstwa w zakresie wskaźników chemicznych nie mają w zasadzie wpływu na ogólną ocenę wody. Występująca okresowo podwyższona zawartość wolnego chloru na odpływie z zakładu uzdatniania wynika z konieczności utrzymywania minimalnego poziomu chloru w sieci wodociągowej.

Tabela 4. Jakość wody czystej 2001 r. w ZUW Mokry Dwór – Pompownia II⁰

lp	wskaźnik	jednostka	Wartość min.	Wartość ŚREDNIA.	Wartość max.	norma	% prób spełniających normę
1	Temperatura	°C	1	11,6	23	-	-
2	Mętność	mg SiO₂/dm³	0,02	0,22	1,7	1 i poniżej	99,8
3	Barwa (Pt)	mg/dm³	1,0	3,67	11,0	15 i poniżej	100
4	Zapach Z w tym chlorofenole	-	0 0 brak zapachu	2R 0 brak zapachu	3R 0 brak zapachu	akceptowalny poniżej progu zapachu	100 100
5	Węgiel organiczny (TOC)	mg/dm³	2,91	4,74	6,98	-	-
6	Absorbancja l= 254nm	m-1	3,24	5,95	12,36**	-	-
7	Chloroform	μg/dm³	< 0,1	6,83	23,2	30	100
8	Bromoform	μg/dm³	< 0,1	< 0,1	< 0,1	50,0	100
9	Bromo-dichlorometan	μg/dm³	< 0,1	4,23	9,7	15,0	100
10	Czterochlorek węgla	μg/dm³	< 0,1	< 0,1	< 0,1	2,0	100
11	∑ THM	μg/dm³	<0,4	12,76	34,73	100	100
12	Odczyn	pH	7,0	7,57	7,9	6,5 - 8,5	100
13	Amoniak	mg NH4/dm³	0,03	0,28	1,12**	0,5 i poniżej	100
14	Azotyny	mg NO₂/dm³	< 0,001	< 0,001	0,003**	0,01 i poniżej	100
15	Azotany	g NO 3/dm³	4,65	9,59	23,88	50 i poniżej	100
17	ChZT metodą nadmang.	mg O₂/dm³	2,0	3,1	5,8	5 i poniżej	98,6
18	Dwutlenek węgla wolny	mg CO₂/dm³	4	9,53	20	-	-
19	Dwutlenek węgla agresyw.	mg CO₂/dm³	0	2,5	10,6	-	-
20	Zasadowość	val/ m³	2,1	3,0	3,7	-	-
21	Żelazo	mg Fe/dm³	< 0,01	0,008	0,05	0,2 i poniżej	100
22	Mangan	mg Mn//dm³	0,01	0,011	0,04	0,05 i poniżej	100
23	Chlor wolny	mg/dm³	< 0,01	0,94	2,07	0,3 i poniżej	22,7
24	Chlor związany	mg/dm³	0,02	0,2	1,35	-	-
25	Dwutlenek chloru	mg/dm³	< 0,01	0,32	1,24	-	-
26	L.kolonii bakterii po 24 h w temp. 37 °C w 1 ml wody	kol/ml	0	0,32	8	20	100
27	L.kolonii bakterii po 72 h w temp. 20 °C w 1 ml wody	kol/ml	0	0,73	42	100	100
28	Wskaźnik Coli	il. kol./100 ml	0	0	0	0	100
29	Wskaźnik Coli typu kałowego	il. kol./100 ml	0	0	0	0	100
30	Clostridia redukujace siarczyny	il. kol./100 ml	0	0	0	0	100
31	Paciorkowce kałowe	il. kol./100 ml	0	0	0	0	100
32	Kadm	mg Cd/m³	< 0,0001	< 0,00013	0,0003	0,003 i poniżej	100
33	Nikiel	mg Ni/dm³	0,001	0,004	0,012	0,02 i poniżej	100
34	Ołów	mg Pb/dm³	< 0,001	< 0,0034	0,008	0,01 i poniżej	100
36	Miedź	mg Cu/dm³	0,003	0,017	0,031	1,0 i poniżej	100
37	Cynk	mg Zn/dm³	0,001	0,158	0,031	3,0 i poniżej	100
33	Chrom ogólny	mg Cr/dm³	< 0,0001	< 0,0015	0,011	0,05 i poniżej	100
34	Glin	mg Al/dm³	0,01	0,022	0,12	0,2 i poniżej	100
36	Rtęć	g Hg/dm³	0,00004	0,00017	0,00034	0,001 i poniżej	100
37	Lindan	μg/ dm³	< 0,0005	< 0,00068	0,0012	-	-
38	DDE	μg/ dm³	<0,002	<0,002	<0,002	-	-
39	DDT	μg/ dm³	<0,005	<0,005	<0,005	-	-
40	DDD	μg/ dm³	<0,003	<0,003	<0,003	-	-
41	Metoksychlor	μg/ dm³	<0,010	<0,010	<0,010	-	-
42	Suma pestycydów	μg/ dm³	< 0,02	< 0,021	< 0,021	0,50 i poniżej	100
43	Benzo(a)piren	μg/ dm³	0,005	0,0097	0,019	0,01	68,0
44	Benzo(ghi)perylen	μg/ dm³	0,012	0,0236	0,0377	-	-
45	Indenopiren	μg/ dm³	0,0116	0,0077	0,0014	-	-
46	Benzo(b) fluoranten	μg/ dm³	0,002	0,0122	0,005	-	-
47	Benzo(k) fluoranten	μg/ dm³	0,005	0,0128	0,0264	-	-
48	∑ WWA	μg/ dm³	0,02	0,063	0,120	0,1	68,0
49	Chlorki	mg/dm³	52	52,5	62	250 i poniżej	100
50	Siarczany	mg/dm³	76	112,0	127,0	200 i poniżej	100
51	Twardość	mg CaCO₃/m³ °n	223,0 12,5	294,0 16,5	346,0 19,4	60-500	100
52	Fluorki	mg/ dm³	0,09	0,19	0,33	1,5	100
53	Wapń	mg Ca/dm³	63	93	117	-	-
54	Magnez	mg Mg/dm³	11	16	27	50	100
55	Detergenty anionowe	mg/dm³	0,002	0,01	0,023	0,2 i poniżej	100

** - pojedyncze wyniki

Jakość wody uzdatnianej w ZUW Na Grobli pod względem wskaźników fizykochemicznych odpowiada warunkom podanym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 4 września 2000 r. Pod względem bakteriologicznym woda również jest odpowiedniej jakości. Występujący okresowo wzrost zawartości chloru wolnego spowodowany jest koniecznością zapewnienia obecności środka dezynfekcyjnego na końcówkach sieci wodociągowej, szczególnie w okresach wyższych temperatur. Incydentalne odstępstwa od norm w zakresie wskaźników fizykochemicznych nie mają istotnego wpływu na ogólną, pozytywną ocenę jakości wody.

Normy dla wody do picia są obecnie w Polsce już tak ostre, że uwzględniają substancje, które w powietrzu występują w stężeniach tysiące razy większych. Ale nie tylko w powietrzu. W Zakładzie Produkcji Wody na Mokrym Dworze wykrywa się raz, dwa razy w roku znikome ilości tzw. trójhalometanów, uważanych za substancje rakotwórcze. Mogłyby one być szkodliwe, wg Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), w przypadku ciągłego występowania w okresie powyżej 20 lat.

W MPWiK co miesiąc wykonuje się ponad 12 tys. różnych oznaczeń w badaniach laboratoryjnych wody. Dodatkowo wodę wodociągową niezależnie badają stacje Sanepidu. Tabela 3 i 4 przedstawiają parametry jakości wody produkowanej we wrocławskich zakładach. Zestawienie parametrów w innych miejscach sieci wodociągowej pokazano w dołączonym ZAŁĄCZNIKU.

POPRZEDNIA STRONA GŁÓWNA PDF POCZĄTEK STRONY NASTĘPNA