Butelko wróć

Art. 13. 1. Jednostki handlu detalicznego o powierzchni handlowej powyżej 25 m² sprzedające napoje w opakowaniach jednorazowych, są obowiązane do posiadania w ofercie handlowej podobnych produktów dostępnych w opakowaniach wielokrotnego użytku.

Art. 14. Jednostki handlu detalicznego są obowiązane do przyjmowania zwracanych i na wymianę opakowań wielokrotnego użytku po produktach w takich opakowaniach, które znajdują się w ich ofercie handlowej.

Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych

Któż ze średniego pokolenia Polaków nie pamięta sympatycznego pobrzękiwania butelkowego mleka w dwukółkach roznosicieli. Odeszło w przeszłość, gdyż od początku lat 90-tych szklane opakowania zwrotne mają coraz mniejszy udział na rynku. Jednocześnie według Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Opakowań (COBRO) rynek opakowań szklanych w Polsce dynamicznie się rozwija. W 1997 r. stanowiły one ponad 40% całkowitej produkcji opakowań i prawie 2/3 ich eksportu.

Niestety nie jest prowadzona selektywna zbiórka zużytych opakowań szklanych, która byłaby najskuteczniejszą formą ich zagospodarowania. W 2001 roku wyprodukowano w Polsce blisko milion ton opakowań szklanych, z czego 870 tysięcy ton (wartości 5 mln zł) trafiło na wysypiska odpadów. Stanowi to swoisty fenomen, bowiem istniejące zapotrzebowanie hut na stłuczkę jest niezaspokojone.

Równolegle wzrasta ilość wprowadzanych na rynek opakowań jednorazowych. Wydawać by się mogło, iż przy tak dużej ilości odpadów jednym ze skuteczniejszych sposobów ich zmniejszenia byłoby kupowanie produktów w opakowaniach wielokrotnego użytku oraz pakowanych oszczędnie i w przyjazne dla środowiska materiały, takie jak np. szkło. Niestety zjawisko takie nie jest powszechne.

Zdaniem Pawła Głuszyńskiego z Ogólnopolskiego Towarzystwa Zagospodarowana Odpadów "3R" w polskim systemie odpadowym główny nacisk położny jest na gospodarowanie odpadami, a nie unikanie ich. Sklepy coraz rzadziej posiadają produkty w opakowaniach wielokrotnego użytku w swojej ofercie i konsument nie ma wyboru zakupu produktów w takich opakowaniach. "Decyduje o tym brak świadomości, wygoda jak i brak wiedzy o cenie, jaką płacimy za jednorazowe opakowanie. Często jest ona połową wartości, jaką płacimy za opakowany produkt" - dodaje Głuszyński.

Niestety w Polsce nie istnieją dokładne dane procentowe co do ilości przybywających ciągle opakowań np. z tworzyw sztucznych. Rozbieżności wahają się od 200 do 1000 ton rocznie. Jedno jest pewne - ilość ta wciąż rośnie. Tymczasem obowiązujące w Unii Europejskiej dyrektywy, zwłaszcza 94/62/EC w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, sprawiły, że spora część przedsiębiorstw zdecydowała się zamienić część opakowań z tworzyw sztucznych na opakowania papierowe czy szklane ze względów czysto ekonomicznych, gdyż opłaty związane z późniejszym unieszkodliwianiem takich odpadów były niższe.

Obrany przez Polskę kierunek wejścia w struktury unijne, powoduje dostosowywanie naszego ustawodawstwa do reguł europejskich. Wprowadzenia z dniem 1.01.2002 Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U.200 nr 63, poz. 638) nakłada na właścicieli sklepów obowiązek informowania o systemach zwrotu, zbiórki i odzysku opakowań (w tym ich recyklingu). Sklepy o powierzchni powyżej 25 metrów2 zobowiązane są do posiadania w ofercie opakowań wielorazowych i do przyjmowania ich na wymianę.

Korzyści ekologiczne
ze stosowania stłuczki:

Obniża temperaturę topnienia masy szklarskiej oszczędzając 1/3 energii i zmniejszając emisję do atmosfery tlenków siarki i azotu znajdujących się w naturalnych komponentach

1 tona stłuczki zastępuje 1,2 t surowców naturalnych: piasku, wapnia, sody. Niweluje dodatkowe koszty związane z rekultywacją terenów eksploatowanych.

Zmniejsza ilość odpadów na składowisku odpadów, wydłuża czas eksploatacji składowiska, zmniejsza koszty utrzymania i rekultywacji środowiska.

Może być przetwarzana nieograniczoną ilość razy.

Ponadto obowiązująca od tego samego dnia Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej (Dz. U. 2001 nr 63, poz. 639) nakłada na importerów oraz producentów wyrobów w opakowaniach obowiązek odbioru na własny koszt zużytych opakowań oraz osiągnięcia zakładanych w ustawie poziomów odzysku lub recyklingu - poprzez handel lub specjalne punkty zbiórki. Aby wywiązać się z nałożonych obowiązków tworzą oni w drodze umowy z państwem system odzysku i recyklingu odpadów z opakowań - mogą to uczynić indywidualnie lub poprzez wyspecjalizowaną organizacje gospodarczą. W rzeczywistości za "odpadowe" opakowania płaci konsument. Opłata za ich utylizację wliczana jest bowiem w końcową cenę opakowanego produktu).

zagraniczne "patenty"

Niemcy mogą być dla nas przykładem państwa, w którym udało się w ostatnich latach nie tylko odwrócić wzrostową tendencję w zakresie wytwarzania odpadów komunalnych, ale przede wszystkim doprowadzić do gwałtownego zmniejszenia ilości składowych i spalanych odpadów. W 1991 r. zaczęła obowiązywać tam tzw. Ordynacja odpadowa, czyli ustawa regulująca problematykę zagospodarowania odpadów komunalnych pochodzących z opakowań. Jej rezultatem stała się ochrona rynku opakowań wielorazowych - przyjęto, że w przypadku zmniejszenia udziału opakowań wielorazowych w poszczególnych sektorach lub zmniejszenia ogólnego udziału takich opakowań poniżej 72% zostanie wprowadzony system kaucjowania opakowań jednorazowych.

Opakowania szklane to jedna z czterech branży przemysłu opakowaniowego, stanowiąca w Polsce jego główny nurt. W produkcji szkła opakowaniowego w Polsce utrzymuje się w przeciągu kilku ostatnich lat wyraźna tendencja zwyżkowa. Według opracowań Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Opakowań (COBRO) w 1997 roku stanowiły one 41% całkowitej produkcji opakowań oraz 65% ich eksportu. Jednocześnie ich zużycie w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosiło 22,1 kg.

W 2000 roku wielkość produkcji kształtowała się na poziomie bliskim miliona ton, czyli o 20% większym, niż w roku 1996. Jednocześnie obserwuje się znacznie wolniejsze tempo przyrostu produkcji wytworzonej w sztukach (ok. 11% w stosunku do roku 1996), a nawet prognozowany na rok bieżący niewielki spadek względem roku ubiegłego (o ok. 2%). Może to być spowodowane bardzo dużym spadkiem produkcji opakowań farmaceutycznych. Sprzedaż opakowań szklanych na przestrzeni lat 96-99 wzrosła o 16%, Według prognoz COBRO, wielkość zużycia opakowań szklanych wzrośnie w Polsce do roku 2005 o około 42%.

Z opracowania "Rynek opakowań szklanych w Polsce" T. Chruszczow, B. Leś, IFEM 2000)

W efekcie udało się zatrzymać "ekspansję" opakowań jednorazowych. U nas góry "jednorazowych" śmieci wciąż rosną... Szansą mogłoby być tu odejście od tradycyjnych metod unieszkodliwiania odpadów (spalarnie i wysypiska) i przynajmniej częściowe uniknięcie błędów popełnionych na Zachodzie. Alternatywą byłoby wykorzystanie takich odpadów jako surowców wtórnych, jednak przede wszystkim warto byłoby ową ilość odpadów ograniczyć, poprzez promowanie produktów w opakowaniach wielorazowych.

Dobre przykłady rozwiązywania problemu może podsunąć również Austria, gdzie aby przeciwdziałać negatywnemu wpływowi opakowań na środowisko wprowadzono dodatkowe obowiązki dla producentów i napełniających opakowania. Zakazano wprowadzania na rynek opakowań jednorazowych dla wody mineralnej, piwa oraz napojów gazowanych. W Belgii natomiast wprowadzony został podatek na opakowania jednorazowego użytku, nakładany jeśli producent nie osiągnie poziomów zbiórki i recyklingu w wysokości 70-80% oraz podatek na opakowania z PCW. Z kolei Dania jest przykładem państwa z obowiązującym zakazem wprowadzania na rynek krajowych napojów i piwa w puszkach, a Portugalia - miejscem, gdzie wymagany poziom opakowań zwrotnych do napojów w stosunku do jednorazowych wynosi od 10 do 80%. Wymagane jest tam także oferowanie tych samych produktów w opakowaniach zwrotnych, jeśli podstawowym opakowaniem jest jednorazowe. Takich przykładów można podać więcej...

Zielona Butelka

Projekt realizowany przez Fundację Wspierania Inicjatyw Ekologicznych z Krakowa ma na celu ograniczenie ilości odpadów wytwarzanych w Polsce poprzez nakłonienie sprzedawców i konsumetów do używania zwrotnych butelek szklanych. W projekcie mogą uczestniczyć sklepy posiadające w swojej ofercie opakowania zwrotne oraz szkoły prowadzące działania popularyzujące. Sklepy, po podpisaniu umowy partnerskiej, otrzymują specjalne pakiety promocyjne: naklejki, wywieszki, plakaty. Materiały informacyjne dotrą także do urzędów i instytucji ochrony środowiska. Równolegle organizowany jest konkurs plastyczny na prace o problemie odpadów oraz prowadzona jest kampania informacyjna w mediach.

Więcej informacji www.zielonabutelka.eco.pl

Recykling szkła

Forum Opakowań Szklanych realizuje w szkołach program "Polskie Dni recyklingu szkła". Jest on zbiorem małych realizowanych przez uczniów projektów, których celem jest promocja recyklingu opakowań szklanych. Program przewiduje również włączenie dorosłych w program selektywnej zbiórki szkła. Może on mieć charakter lokalny lub nawet gminny czy powiatowy. Forum udostępnia uczestnikom programu niezbędne pomoce i materiały edukacyjne więcej informacji www.fos.pl

gramy w zielone?

Osiągnięcie zakładanych efektów na gruncie polskim wymagać będzie promocji opakowań zwrotnych i kształtowania odpowiedzialnych zachowań konsumenckich. Bowiem do czasu wprowadzenia cytowanych wyżej ustaw praktycznie wycofano ze sklepów opakowania wielokrotnego użytku. Jeśli zaś chodzi o napoje, w tym piwo (bez produktów mleczarskich, win i pozostałych alkoholi), dziś jest ich trzy razy mniej niż opakowań jednorazowych. Statystykę liczby lądujących na wysypiskach jednorazowych opakowań "ratują" piwosze, równie często pijący napój pochodzący ze zwrotnych butelek, co z puszek. Przy czym o ich postawie decydują raczej walory smakowe i przyzwyczajenie, a nie dbałość o środowisko. Niestety, aluminiowe puszki są w Polsce coraz popularniejsze, podobnie jak sprzedaż piwa w butelkach bezzwrotnych. Pozostałe napoje są w ponad 90% sprzedawane w opakowaniach jednorazowych, co gorsza, odsetek ten rośnie.

Zauważmy, że produkty w wielorazowych opakowaniach - z bardzo ważnym wyjątkiem piwa - są reklamowane bardzo rzadko w masmediach. Np. w segmencie napojów bezalkoholowych, soków i wód mineralnych praktycznie nie istnieje promocja produktów innych, niż te w jednorazowych opakowaniach (głównie wielowarstwowych). opakowań jednorazowych. Wypieranie z rynku poczciwej butelki zwrotnej oznacza obciążenie środowiska górą śmieci, zanieczyszczenie powietrza i większe zużycie energii. Proceder ten jest nie tylko nieekologiczny, ale i nieekonomiczny - opakowania jednorazowe są droższe od zwrotnych, a mniej odpadów oznacza mniej kosztów ich zagospodarowania. Usuwa też drażliwą kwestię budowania kolejnych wysypisk śmieci. Wiadomo, że nikt nie chce koło nich mieszkać, ale zdecydowana większość "głosuje pieniędzmi" za ich powstawaniem. Uświadomienie sobie związku między codziennymi zakupami i pogarszaniem jakości życia, wynikającym z niszczenia przyrody, powinno być pierwszym krokiem do zmiany nawyków konsumenckich.

Sławomir Czapnik
Katarzyna Głowacka

Jednorazowy Wrocław

Żeby zbadać praktyczną realizację obowiązującego od 9 miesięcy prawa, postanowiliśmy przekonać się na własne oczy, jaki wybór mają zwolennicy opakowań zwrotnych. W tym celu udaliśmy się do kilkunastu przypadkowo wybranych placówek handlowych. Oto krótki opis trzech reprezentatywnych - małego i dużego sklepu oraz hipermarketu.

"Delikatesy" przy pl. 1 Maja - podobnie jak wiele innych sklepów, nie mają kłopotu z opakowaniami zwrotnymi. Po prostu: w ogóle ich nie posiadają. "Społem" w Domu Handlowym "Feniks" - kiedyś można było w nim kupić wodę mineralną w zwrotnych butelkach. Dziś jedynie amatorzy piwa mogą wybierać wśród 4 gatunków swego ulubionego napoju w butelce zwrotnej. Ogranicza to wolność wyboru - jest ponad 3 razy więcej marek piw w puszkach. Przy kasach są umieszczone nalepki, że butelki przyjmuje się na wymianę po okazaniu paragonu. Bez paragonu butelki przyjmuje się płacąc 1 (słownie: jeden) grosz za sztukę.

Hipermarket "Kaufland" - w jego bogatej ofercie jest kilkanaście gatunków piwa w zwrotnych butelkach, o kilka mniej niż w puszkach. Sześć gatunków sprzedawanych jest w bezzwrotnych butelkach (nie tylko szklanych, ale i plastikowych). Przy wejściu jest automat przyjmujący butelki w cenie 20 gr za sztukę. Niestety, w żadnym sklepie nie udało się znaleźć informacji wymaganych przez ustawę, a dotyczących oznaczeń na opakowaniach czy właściwego postępowania z odpadami opakowaniowymi. W bardzo niewielu sklepach można kupić wodę mineralną w szklanych butelkach zwrotnych (litrowych i 0,33 l). Jedynym powszechnie występującym towarem w opakowaniu zwrotnym jest piwo. Przy czym browary lansują ostatnio bezzwrotne butelki 0,33 l, 0,66 l i 0,5 l, wypierające z rynku butelki wielorazowe.

[Poprzedni | Spis treści | Następny]