KLUB PRZYRODNIKÓW
66-200 Świebodzin, ul. 1 Maja 22, tel/fax 0-68 3828236
konto: BZ WBK SA I O/Świebodzin 57 109015093 0000 0000 5901 5348
WWW: http://www.lkp.org.pl e-mail: lkp@lkp.org.pl
[Więcej o sprawie>>]
29 lipca 2003r.
Pan
Wojciech Olejniczak
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
ul. Wspólna 30
00-930 Warszawa
Dotyczy: Działania 4 Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich - Program Rolnośrodowiskowy.
Szanowny Panie Ministrze,
Organizacje zajmujące się zrównoważonym rozwojem obszarów wiejskich uważnie śledzą prace nad przygotowaniem Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich, w szczególności działania 4 - Programu Rolnośrodowiskowego. Ostatnio zaniepokoiły nas informacje o planowanych zmianach dotyczących tego działania (w stosunku do znanej nam wersji z marca 2003 roku). Programy Rolnośrodowiskowe są jednym z najważniejszych działań towarzyszących Wspólnej Polityki Rolnej - ich wagę potwierdza obowiązek wdrażania ich przez wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej. Właściwa realizacja Programu Rolnośrodowiskowego jest niezbędnym warunkiem zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich.
W ramach dotychczasowej wersji PROW z marca 2003r., obok pakietów działań o mniejszym znaczeniu, przewidziano również pakiety, których wdrożenie mieć będzie kluczowe znaczenie dla zachowania wyjątkowo wysokich, przyrodniczych walorów naszych terenów rolniczych. Jesteśmy przekonani, że jako takie, powinny one zostać uwzględnione także w nowej wersji Programu Rolnośrodowiskowego. Mamy nadzieję, że obecnie planowane zmiany nie mają na celu ograniczenia ochrony polskiego dziedzictwa przyrodniczego, a jedynie uproszczenie zasad funkcjonowania programów rolnośrodowiskowych, tak aby umożliwić szybkie i skuteczne spożytkowanie środków na nie przeznaczonych. Obawiamy się jednak aby w procesie upraszczania nie zniknęły takie działania, których wdrożenie mieć będzie kluczowe znaczenie dla zachowania wyjątkowo wysokich walorów przyrodniczych naszych terenów rolniczych.
Zakładając, że zostaną utrzymane w Programie Rolnośrodowiskowym pakiety związane z wykaszaniem łąk (P01, P02), chcielibyśmy zwrócić uwagę Pana Ministra na pozostałe, bardzo ważne pakiety działań, które naszym zdaniem powinny być zachowane w zmodyfikowanej wersji PROW:
1. Pastwiska ekstensywne (pakiet P03).
Pastwiska są w warunkach Środkowej Europy siedliskiem o kluczowym znaczeniu dla przetrwania ptaków siewkowych jednej z najbardziej zagrożonych grup ptaków naszego kontynentu. W Polsce, obecność pastwisk zwiększa lokalne bogactwo gatunkowe ptaków lęgowych o ok. 25%. Wypas jest koniecznym warunkiem do zachowania niektórych rodzajów siedlisk przyrodniczo cennych. Dotyczy to m.in. muraw kserotermicznych, słonaw, muraw bliźniczkowatych (siedliska te zostały wymienione w załączniku do Dyrektywy Siedliskowej1, do wdrożenia której Polska jest zobowiązania), a także pastwisk górskich oraz błoni nadrzecznych i wilgotnych pastwisk, które są siedliskami unikatowych ptaków, będących przedmiotem ochrony na postawie Dyrektywy Ptasiej2.
Cenne przyrodniczo siedliska wymagające ekstensywnego wypasu należą do marginalnych z ekonomicznego punktu widzenia. Bez wsparcia finansowego pochodzącego z programów rolnośrodowiskowych, ta tradycyjna polska praktyka zostanie zarzucona. Rolnicy nie otrzymując za takie dziania płatności stopniowo porzucą ten rodzaj praktyk. Dojdzie więc do zaniku najcenniejszych siedlisk roślin i zwierząt na terenach które zamierza się objąć siecią Natura 20003, do której wdrożenia Polska jest zobowiązana.
Ekstensywny wypas jest jedyną formą użytkowania ziemi bezpośrednio wskazaną jako cel programów rolnośrodowiskowych w obowiązującym prawodawstwie wspólnotowym - art. 22 Rozporządzenia Rady (WE) Nr 1257/1999.
Wsparcie dla ekstensywnego wypasu jest w warunkach polskich tym bardziej ważne, że wbrew wskazaniom art. 19 Rozporządzenia Rady (WE) Nr 1257/1999 ten sposób gospodarowania nie został uwzględniony w PROW jako kryterium delimitacji obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania. W tej sytuacji, pakiety rolno-środowiskowe pozostają jedynym narzędziem promocji ekstensywnego wypasu w najbliższych latach.
2. Przekształcanie gruntów ornych w trwałe użytki zielone (pakiet K01b).
Konwersja łąk w grunty orne jest jedną z bardziej szkodliwych tendencji obserwowanych w polskim rolnictwie. Nie tylko dlatego, że walory przyrodnicze łąk i pastwisk mierzone liczbą występujących tam rzadkich kręgowców są wybitnie większe od gruntów ornych. Przede wszystkim z uwagi na to, że pojemność retencyjna gleb użytkowanych jako łąki i pastwiska jest dwu- a nawet trzykrotnie większa od pojemności retencyjnej gruntów ornych. W epoce gwałtownych powodzi nawiedzających Polskę niemal corocznie, działania zwiększające pojemność retencyjną zlewni stanowią podstawową szansę na poprawę tej sytuacji. Jest to również niezwykle ważne działanie przeciwdziałające erozji wodnej, nie tylko na terenach górskich i podgórskich, gdyż erozją wodną zagrożone jest ok. 30% gleb naszego kraju. W tych okolicznościach działanie K01b ma trudną do przecenienia wartość i zasługuje na jak największe upowszechnienie.
3. Strefy buforowe (pakiet K04).
Strefy buforowe stanowią ostoje roślin kluczowych dla zachowania różnorodności florystycznej i związanej
z nią różnorodności faunistycznej w krajobrazie rolniczym. Są niezwykle istotne dla zachowania walorów krajobrazowych przestrzeni rolniczej, a co ważniejsze, stanowią bardzo ważną barierę biogeochemiczną ograniczającą spływ azotanów i fosforanów do wód. Ma to ogromne znaczenie dla niezbędnej poprawy jakości wód, szczególnie biorąc pod uwagę fakt, że około połowa ładunku azotanów w naszych rzekach pochodzi ze spływów z obszarów rolniczych. Wdrożenie tego pakietu ułatwiłoby Polsce wywiązanie się ze zobowiązań międzynarodowych w zakresie redukcji zanieczyszczeń związkami azotu ze źródeł powierzchniowych, jakie wynikają z konwencji z 9 kwietnia 1992 r. o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego, zwanej Konwencją Helsińską.
4. Zadrzewienia śródpolne (pakiet P05).
Zadrzewienia śródpolne są bardzo ważnym elementem krajobrazu rolniczego o szczególnej roli dla różnorodności biologicznej. Wydatnie zwiększają bogactwo gatunkowe ekosystemów i ich zdolności do buforowania zmian. Mają bardzo korzystny wpływ na mikroklimat przestrzeni rolniczej i, co należy ponownie podkreślić, ogromne walory krajobrazowe, którymi szczycimy się na forum międzynarodowym, wykorzystując je w promocji turystyki i agroturystyki. Jednocześnie zadrzewienia śródpolne są ważnym elementem działań ograniczających erozję wietrzną, którą zagrożone jest ok. 28% gleb w naszym kraju.
Wiemy, że realizacja Programu Rolnośrodowiskowego stanowi wyzwanie dla administracji państwowej i służb doradczych. Zdajemy sobie także sprawę z ogromu prac, jakie muszą zostać wykonane. Dlatego też jesteśmy przekonani, że Ministerstwo planując wdrożenie tego Programu, winno nie tylko rozważać uproszczenie jego struktury, ale przede wszystkim powinno uwzględnić daleko większe niż dotąd wykorzystanie potencjału organizacji pozarządowych. Oferując naszą pomoc we wdrażaniu Programu Rolnośrodowiskowego wierzymy, że umożliwienie świadczenia usług doradczych przez organizacje pozarządowe na rzecz rolników znacznie ułatwiłoby jego wdrażanie.
Sukces Programu Rolnośrodowiskowego w wielu krajach UE był możliwy jedynie dzięki dobrej, partnerskiej współpracy agend rządowych i profesjonalnie działających organizacji pozarządowych. Prosimy więc o rzetelne rozważenie naszej propozycji współpracy, mając na uwadze nasze zasoby ludzkie, potencjał organizacyjny i zaplecze naukowe, a często spore doświadczenie we wdrażaniu lokalnych programów zrównoważonego rozwoju terenów rolniczych. Mamy nadzieję, że razem uda nam się wypracować rozwiązania najlepsze dla rozwoju obszarów wiejskich.
Zwracamy się również z prośbą o przedstawienie nowej wersji Programu Rolnośrodowiskowego oraz
o informowanie nas o poczynionych zmianach w Planie Rozwoju Obszarów Wiejskich w stosunku do wersji z marca 2003r.
Z wyrazami szacunku,
Centrum Edukacji Ekologicznej w Kwidzynie
Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju
Ekologiczny Klub UNESCO Pracownia na rzecz Bioróżnorodności
Federacja Zielonych Grupa Opolska
Fundacja Ekologiczna "Zielona Akcja"
Fundacja Fundusz Współpracy, Sekretariat Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich
Fundacja IDEALNA GMINA
Federacja Inicjatyw Oświatowych
Fundacja Kultury Ekologicznej
Fundacja Mazur i Podlasia
Fundacja Wspomagania Wsi
Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa
Fundacja "Wieś w XXI Wiek"
Fundacja IUCN Poland
Klub Przyrodników
Krajowa Rada Izb Rolniczych
Liga Ochrony Przyrody
Nidzicka Fundacja Rozwoju "NIDA"
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
Ogólnopolskie Towarzystwo Zagospodarowania Odpadów "3R"
Ośrodek Promowania i Wspierania Przedsiębiorczości Rolnej, Sandomierz
Polska Federacja Turystyki Wiejskiej "Gospodarstwa Gościnne"
Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody "Salamandra"
Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody "pro Natura"
Polskie Towarzystwo Rolnictwa Ekologicznego z siedzibą w Lublinie
Regionalne Towarzystwo Rolno-Przemyslowe DOLINA STRUGU
Starostwo Powiatowe w Poddębicach
Stowarzyszenie "Chrońmy Mokradła"
Stowarzyszenie Dziedzictwo Karpat
Stowarzyszenie Ekologicznego "Eko- Unia"
Stowarzyszenie EKOLOGICZNO- KULTURALNE "ZIARNO"
Stowarzyszenia "Eko- Inicjatywa"
Stowarzyszenie Integracja i Rozwój w Kielcach
Stowarzyszenie Mazowieckie Centrum Przedsiębiorczości w Sypniewie
Stowarzyszenie na rzecz Ekorozwoju "Agro-Group"
Stowarzyszenie Społeczno-Samorządowe "Zielone Pomorze"
Stowarzyszenie Wspierania Integracji z Unią Europejską, Jelenia Góra
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego- Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, Zakład Żywności Ekologicznej
Towarzystwo Ekologiczne "Ziemia Przede Wszystkim"
"Towarzystwo Przyrodnicze "Bocian" (dawniej Mazowieckie Towarzystwo Ochrony Fauny)
WWF Polska - Światowy Fundusz na Rzecz Przyrody
Zachodniopomorskie Towarzystwo Ornitologiczne
Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć
Do wiadomości:
· Pani prof. Ewa Symonides - Podsekretarz Stanu, Główny Konserwator Przyrody, Ministerstwo Środowiska;
· Pani prof. Danuta Hübner - Sekretarz Komitetu Integracji Europejskiej;
· Pani Krystyna Gurbiel - Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
· Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Komisja Ochrony Środowiska, Senatu RP
· Komisja Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Sejmu RP