MINISTERSTWO ŚRODOWISKA

KRAJOWA STRATEGIA
OCHRONY I UMIARKOWANEGO
UŻYTKOWANIA RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ

PROGRAM DZIAŁAŃ NA LATA 2003-2006
WARSZAWA 2003


WPROWADZENIE

Zgodnie z przyjętymi założeniami rozwinięcie zapisów Krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej stanowi Program działań. Przygotowanie takiego dokumentu wynika także z art. 35 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody (art. 35 ust. 2) oraz z zapisów Konwencji o różnorodności biologicznej (art. 6). Program działań wskazuje konkretne kroki jakie konieczne są do osiągnięcia zakładanych w Strategii celów, precyzując jednocześnie warunki ich realizacji.

Przyjęto zasadę, że dla zachowania spójności tego dokumentu ze Strategią, zadania zawarte w Programie działań ustawione zostaną według kolejności odpowiadających im celów operacyjnych Strategii. Przyjęto również analogiczny podział na działy (wyróżnione zgodnie z podziałem administracji rządowej) oraz sfery problemowe. W tych przypadkach, w których było to wskazane, do realizacji jednego celu operacyjnego Strategii przewidziano kilka zadań. Cele Strategii, które nie zostaną osiągnięte poprzez zrealizowaniu zadań wynikających z niniejszego Programu działań, będą realizowane w latach następnych, przy pomocy kolejnych programów. Zakłada się, że programy takie będą opracowywane co 5 lat.

Dla każdego zadania:

Podane w Programie działań informacje dotyczące realizacji zadań należy traktować jako orientacyjne i kierunkowe, jako że wykonanie każdego z nich wymagać będzie opracowania szczegółowego planu operacyjnego. Obowiązek ten będzie spoczywać na resortach lub innych organach administracji państwowej odpowiedzialnych za poszczególne sfery.

Szacunkowy łączny koszt planowanych działań w latach 2003-2006 wynosi 110 640 tys. PLN, z czego na środki budżetowe przypada 20 135 tys. PLN. Szacunek kosztów z rozbiciem na poszczególne lata i źródła finansowania przedstawia poniższa tabela. Zakresy prac i odpowiadające im koszty realizacji określane będą sukcesywnie w trakcie prac nad wdrażaniem Programu działań. Poszczególne resorty oraz inne wskazane w Programie działań podmioty powinny starać się zabezpieczyć odpowiednie kwoty na realizację Strategii w poszczególnych latach budżetowych.

Koszty planowanych działań w latach 2003-2006 w tys. PLN
Rok Budżet Samorządy Fundusze ochrony środowiska Lasy Państwowe Środki pomocowe UE Inne źródła
Resort środowiska Inne resorty
2003 240 3950 500 5660 700 22425 250
2004 840 4855 500 8030 950 10600 390
2005 615 4585 500 7910 950 10525 605
2006 590 4460 500 7680 825 10400 605
Razem 2285 17850 2000 29280 3425 53950 1850

Monitorowanie oraz kontrolowanie zadań ujętych w Programie działań, a tym samym ocena realizacji celów określonych w Strategii wymaga zorganizowania oraz wprowadzenia stałego i sprawnego systemu. System ten powinien umożliwiać dokonywanie sukcesywnych ocen postępu i efektów podejmowanych prac, a także pozwalać maksymalnie szybko identyfikować ewentualne zagrożenia w terminowej realizacji zadań oraz przyczyny zaistniałych trudności, a tym samym dawać możliwość szybkiego i konstruktywnego reagowania na powstałe problemy. Konieczne będzie wzmocnienie organizacyjne służb ochrony przyrody, tak na poziomie krajowym (w ramach Ministerstwa Środowiska, lub w przypadku jego utworzenia, w ramach Urzędu Głównego Konserwatora Przyrody), jak i regionalnym (wojewódzcy konserwatorzy przyrody) oraz lokalnym. Co roku planowane jest zorganizowanie narady w sprawie stopnia realizacji Programu działań, a na koniec każdego pięcioletniego okresu - opracowana zostanie okresowa ocena stopnia realizacji programu.

Indeks skrótów stosowanych w Programie działań:
Priorytet:    !!! - zadanie obligatoryjne do wykonania
  !! - zadanie zalecane do wykonania
  ! - zadanie postulowane do wykonania

L.p Zadanie Prio-rytet Jednostka odpowiedzialna Podmioty uczestniczące Okres
realizacji		 Szacunkowe koszty realizacji Potencjalne źródło finansowania Uwagi
DZIAŁ "ŚRODOWISKO
Sfera: "ochrona przyrody i krajobrazu
Ochrona zasobów genetycznych gatunków dzikich
1 Opracowanie krajowej i regionalnych list gatunków o zagrożonych pulach genowych, jako elementu "czerwonych list" gatunków zagrożonych wyginięciem w stanie naturalnym. !!! MŚ, wojewodowie Jednostki naukowe, służby ochrony przyrody 2003 100 tys. PLN NFOŚiGW,
WFOŚiGW		 Kontynuacja dotychczasowych działań w skali krajowej.
Brakuje regionalnych list gatunków.
2 Ocena skuteczności dotychczasowej ochrony gatunków o zagrożonych pulach genowych. !!! MŚ Jednostki naukowe, służby ochrony przyrody 2004 50 tys. PLN MŚ  
3 Opracowanie programów ochrony in situ i ex situ gatunków o najbardziej zagrożonych pulach genowych. !!! MŚ Jednostki naukowe, ogrody botaniczne i zoologiczne 2004 - 2005 200 tys. PLN NFOŚiGW  
4 Wdrażanie programów ochrony gatunków o zagrożonych pulach genowych. !!! MŚ, wojewodowie służby ochrony przyrody, ogrody botaniczne i zoologiczne, jednostki naukowe, LP, NGO's praca ciągła 500 tys. PLN rocznie NFOŚiGW,
WFOŚiGW, Ekofundusz,
GEF		  
5 Opracowanie zasad wyznaczania, odtwarzania, ochrony i wzmacniania korytarzy ekologicznych. !! MRiRW, MŚ Jednostki naukowe, NGO's 2004 - 2005 100 tys. PLN NFOŚiGW  
6 Opracowanie i wdrożenie procedur uzyskiwania zezwoleń na prowadzenie kolekcji dzikich gatunków zwierząt uwzględniających m.in. wymóg dostosowania jednostek prowadzących te kolekcje do standardów europejskich !!! MŚ, wojewodowie SOZiA, jednostki prowadzące kolekcje 2003 - 2004 50 tys. PLN MŚ Dostosowanie ustawy o ochronie zwierząt do wymogów UE.
Ochrona gatunków zagrożonych i ginących
7 Weryfikacja krajowych list gatunków chronionych, łownych i zagrożonych wyginięciem ("czerwonych list"). !!! MŚ MŚ, MRiRW, służby ochrony przyrody, jednostki naukowe, ogrody botaniczne i zoologiczne, PZŁ, NGO's praca ciągła
 10 tys. PLN rocznie MŚ Weryfikacja powinna być dokonywana na podstawie wyników monitoringu przyrody.
8 Opracowanie regionalnych list gatunków chronionych oraz "czerwonych list" gatunków zagrożonych wyginięciem w stanie naturalnym. !! Wojewodowie służby ochrony przyrody, jednostki naukowe, ogrody botaniczne i zoologiczne, PZŁ, NGO's 2004 - 2005 100 tys. PLN WFOŚiGW  
9 Opublikowanie zweryfikowanych "czerwonych ksiąg" zawierających dane na temat gatunków zagrożonych. !!! MŚ MŚ, jednostki naukowe 2006 200 tys. PLN NFOŚiGW,
WFOŚiGW		  
10 Opracowanie programów ochrony wybranych gatunków chronionych, w szczególności ginących i zagrożonych. !!! MŚ, wojewodowie służby ochrony przyrody, jednostki naukowe, ogrody botaniczne i zoologiczne, NGO's 2004 - 2006 100 tys. PLN rocznie KBN, NFOŚiGW Zarówno na poziomie krajowym jak i regionalnym.
11 Wdrożenie programów ochrony wybranych gatunków chronionych, w szczególności ginących i zagrożonych. !!! MŚ, wojewodowie MRiRW , służby ochrony przyrody, jednostki naukowe, ogrody botaniczne i zoologiczne, LP, NGO's 2004 - 2006 500 tys. PLN rocznie NFOŚiGW, Ekofundusz, KBN, LP Ze szczególnym zwróceniem uwagi na programy reintrodukcji
Umiarkowane użytkowanie gatunków
12 Prowadzenie monitoringu liczebności gatunków zwierząt łownych jako podstawy planowania hodowli i ochrony tych zwierząt. !!! MŚ, LP, PZŁ LP Praca ciągła Bez kosztów   Zadanie wykonuje PZŁ i służby LP
13 Zweryfikowanie kryteriów planowania odstrzałów zwierząt w zależności od zmiany liczebności populacji w skali kraju i regionów. !! MŚ PZŁ 2003 Bez kosztów   Opracowują służby administracji państwowej
14 Opracowanie zasad pozyskania dziko żyjących roślin i zwierząt (zbiór i skup owoców, ziół, grzybów jadalnych, w tym owocnikujących grzybów mikoryzowych, ślimaków itp.) dla potrzeb gospodarczych. !! MŚ, LP LP 2005 - 2006 100 tys. PLN MŚ Zasady te, modyfikowane na poziomie regionalnym, powinny określać miejsca, terminy, sposoby i dopuszczalne ilości pozyskiwanych roślin i zwierząt.
15 Przyjęcie przez Polskę i wcielenie w życie kodeksu dobrych praktyk dotyczących introdukcji, transportu i eksploatacji organizmów morskich. !! MŚ, MRiRW MŚ, MRiRW, jednostki naukowe 2004 200 tys. PLN NFOŚiGW, Ekofundusz Kodeks Unii Europejskiej z 1994 r.
Konieczne jest opracowanie zasad opracowywania raportów o przyłowie.
Działania wobec gatunków obcych
16 Ewidencjonowanie i monitoring gatunków obcych oraz badanie źródeł i dróg ich ekspansji, wpływu na rodzime gatunki i ekosystemy oraz społecznych i ekonomicznych skutków tego wpływu. !! MŚ MRiRW , GIOŚ, ogrody botaniczne, jednostki naukowe, LP, PZŁ, NGO's, parki narodowe praca ciągła 200 tys. PLN rocznie KBN, NFOŚiGW, GIOŚ  
17 Opracowanie zasad i programu zapobiegania introdukcjom, eliminacji, powstrzymywania rozprzestrzeniania oraz kontroli liczebności gatunków obcych, w szczególności tych, które najbardziej zagrażają rodzimym zasobom różnorodności biologicznej. !! MŚ jednostki naukowe 2004 - 2005 100 tys. PLN MŚ  
18 Wdrażanie programu zapobiegania introdukcjom, eliminacji, powstrzymywania rozprzestrzeniania oraz kontroli liczebności gatunków obcych, w szczególności tych, które najbardziej zagrażają rodzimym zasobom różnorodności biologicznej. !! MŚ MRiRW , MSWiA, ogrody botaniczne, jednostki naukowe, LP, PZŁ, NGO's, parki narodowe praca ciągła 200 tys. PLN rocznie NFOŚiGW  
Działania wobec organizmów zmodyfikowanych genetycznie
19 Wdrożenie norm prawnych regulujących zasady i procedury wprowadzania organizmów zmodyfikowanych genetycznie do środowiska oraz ich importu, eksportu i tranzytu. !!! MŚ, MRiRW, MZ MŚ, MRiRW, MZ 2003 Bez kosztów   Ustawa przyjęta przez Sejm RP. Obecnie trwają prace nad rozporządzeniami. Zadanie wykonują służby administracji państwowej
20 Opracowanie i wdrożenie systemu kontroli i monitorowania organizmów zmodyfikowanych genetycznie wprowadzonych do środowiska i ich wpływu na różnorodność biologiczną. !!! MŚ, MRiRW jednostki naukowe 2004 - 2005 200 tys. PLN rocznie NFOŚiGW  
Działania wobec gatunków "konfliktowych"
21 Dokonanie oceny stopnia negatywnego wpływu gatunków "konfliktowych" na gospodarkę człowieka. !! MŚ służby ochrony przyrody, MRiRW , NGO's, jednostki naukowe 2003 - 2004 100 tys. PLN NFOŚiGW  
22 Opracowanie i wdrożenie zasad postępowania z gatunkami konfliktowymi, obejmujących m.in. sposoby minimalizacji szkód. !! MŚ, wojewodowie służby ochrony przyrody, MRiRW , NGO's, jednostki naukowe 2004 - 2005 100 tys. PLN MŚ  
Ochrona siedlisk i ekosystemów
23 Opracowanie ogólnopolskiej czerwonej listy zbiorowisk roślinnych i biotopów wymagających specjalnej troski. !!! MŚ, wojewodowie służby ochrony przyrody, jednostki naukowe 2005 - 2006 200 tys. PLN NFOŚiGW  
24 Udoskonalenie istniejących oraz opracowanie brakujących zasad ochrony i gospodarowania naturalnymi i półnaturalnymi zbiorowiskami, zwłaszcza morskimi, nadmorskimi, nadrzecznymi, bagiennymi i zalewowymi, górskimi i borealnymi (subborealnymi) oraz ich wdrożenie. !!! MŚ, MRiRW, wojewodowie jednostki naukowe, LP, służby ochrony przyrody, ODR 2006 200 tys. PLN NFOŚiGW, WFOŚiGW  
25 Wyznaczenie obszarów użytkowanych rolniczo i rybacko o dużych walorach przyrodniczych tzw. obszarów przyrodniczo wrażliwych oraz opracowanie zasad ich użytkowania. !! MŚ, MRiRW, wojewodowie służby ochrony przyrody, jednostki naukowe, samorządy, NGO's 2004 - 2006 300 tys. PLN MŚ, MRIRW, NFOŚiGW Zadanie powinno być realizowane w związku z pracami nad programem Natura 2000 i Krajowym Programem Rolno-Środowiskowym.
26 Opracowanie projektu docelowego Krajowego Systemu Obszarów Chronionych. !!! MŚ, wojewodowie służby ochrony przyrody, jednostki naukowe, NGO's 2003 200 tys. PLN NFOŚiGW Weryfikacja powinna uwzględniać wyniki prowadzonej waloryzacji przyrodniczej kraju, w tym także pod kątem wyznaczenia sieci Natura 2000, a także uwzględniać kryterium reprezentatywności tych obszarów dla poszczególnych regionów geograficzno-przyrodniczych kraju.
27 Opracowanie propozycji obszarów do sieci Natura 2000. !!! MŚ, wojewodowie służby ochrony przyrody, jednostki naukowe, NGO's 2003 500 tys. PLN
+ pomoc UE		 NFOŚiGW  
28 Wypracowanie praktycznych zasad wdrożenia Dyrektywy "Ptasiej" i "Habitatowej" na obszarach przewidywanych do włączenia do sieci Natura 2000. !!! MŚ, wojewodowie służby ochrony przyrody, MRiRW, ODR, LP, jednostki naukowe 2003 -2004 100 tys. PLN PHARE  
29 Opracowanie programów zarządzania obszarami przewidywanymi do włączenia do sieci Natura 2000. !!! MŚ, wojewodowie służby ochrony przyrody, LP, jednostki naukowe 2003 12 000 tys. PLN PHARE  
30 Inwentaryzacja zdegradowanych ekosystemów wodno-błotnych. !! MŚ, wojewodowie służby ochrony przyrody, LP, jednostki naukowe, NGO's 2004 - 2006 800 tys. PLN NFOŚiGW  
31 Opracowanie modelowych programów ochrony i/lub renaturalizacji zdegradowanych ekosystemów wodno-błotnych. ! wojewodowie służby ochrony przyrody, jednostki naukowe, NGO's 2005 - 2006 300 tys. PLN NFOŚiGW  
32 Utworzenie systemu morskich obszarów chronionych o kluczowym znaczeniu dla zachowania różnorodności biologicznej w najcenniejszych obszarach Bałtyku i jego pobrzeża. !!! MŚ MŚ, MRiRW 2004 - 2006 500 tys. PLN NFOŚiGW,
WFOŚiGW		 Biorąc pod uwagę rosnącą presję inwestycyjną (elektrownie wiatrowe, gazociągi). Zadanie wspólne z działem "gospodarka morska".
Sfera: "leśnictwo"
33 Opracowanie i wdrożenie zasad ochrony różnorodności biologicznej w pracach leśnych !! MŚ LP, jednostki naukowe 2004 - 2005
 200 tys. PLN MŚ, LP Wymóg uwzględnienia w ochrony różnorodności biologicznej we wszystkich rodzajach użytkowania lasów.
34 Doskonalenie zasad hodowlanych lasu w kierunku wzbogacenia składu drzew i krzewów, odpowiadających potencjalnej roślinności siedlisk leśnych. !! LP LP, BULiGL 2004 - 2005 200 tys. PLN LP, NFOŚiGW Weryfikacja zasad prowadzenia hodowli w Lasach Państwowych.
35 Stałe doskonalenie instrukcji i programów ochrony przyrody w nadleśnictwach pod kątem zadań wynikających z konwencji i porozumień międzynarodowych oraz dyrektyw Unii Europejskiej. !! MŚ, LP LP, BULiGL Praca ciągła 100 tys. PLN rocznie LP  
36 Doskonalenie instrukcji sporządzania planów urządzania lasów pod kątem potrzeb ochrony całej różnorodności biologicznej, w tym ekosystemów nieleśnych !!! MŚ LP, jednostki naukowe, BULiGL 2004 - 2005 100 tys. PLN NFOŚiGW,
LP		 Dotyczy gruntów niezalesionych, przewidzianych do zachowania np. śródleśne jeziorka, mszary, polany śródleśne.
37 Doskonalenie wytycznych sporządzania granicy rolno-leśnej pod kątem potrzeb ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazu. !!! MRiRW MRiRW, jednostki naukowe 2003 100 tys. PLN MRiRW  
38 Utworzenie systemu doradztwa leśnego na rzecz wspierania wdrażania programów zalesiania gruntów rolnych. !!! MRiRW, MŚ MRiRW, MŚ Praca ciągła 100 tys. PLN rocznie MRiRW, MŚ, środki UE  
39 Kontynuacja działań prowadzonych przez Lasy Państwowe na rzecz podnoszenia świadomości i wiedzy ekologicznej społeczeństwa. ! LP LP we współpracy ze służbami ochrony przyrody, NGO's Praca ciągła 200 tys. PLN rocznie NFOŚiGW, WGOŚiGW, LP Poprzez m.in. rozszerzenie procesu tworzenia izb leśno-ekologicznych oraz ścieżek dydaktycznych, a także emisję programów radiowych i telewizyjnych.
40 Uzupełnienie wskazań w zakresie sporządzania uproszczonego planu urządzania lasu o zagadnienia dotyczące ochrony różnorodności biologicznej. !!! MŚ Wojewodowie, jednostki naukowe 2004 200 tys. PLN NFOŚiGW Dotyczy lasów niepaństwowych.
Sfera "zasoby geologiczne / gospodarka surowcowa"
41 Opracowanie wzorcowej dokumentacji dla obszarów wydobycia surowców geologicznych uwzględniającej zagadnienia ochrony różnorodności biologicznej. !! MŚ Przedsiębiorstwa geologiczne, jednostki naukowe 2005 50 tys. PLN NFOŚiGW  
42 Opracowanie zasad ochrony i wykorzystywania rodzimej różnorodności biologicznej w programach rekultywacji obszarów zdegradowanych wskutek eksploatacji surowców


 ! MŚ Jednostki naukowe, NGO's 2005 100 tys. PLN MŚ, NFOŚiGW  
Sfera "promocja i edukacja"
43 Aktualizowanie i rozbudowywanie ogólnodostępnej (internetowej) bazy danych o różnorodności biologicznej, jej upowszechnianie i promowanie, w tym np. jako ważnego narzędzia pomocnego w różnego rodzaju pracach planistycznych. !! MŚ MŚ, jednostki naukowe, KCHZ, GIOŚ praca ciągła 100 tys. PLN rocznie MŚ, NFOŚiGW Zadanie dotyczyć będzie w szczególności istniejących baz danych IOŚ, IHAR, KCHZ i innych zintegrowanych w ramach CHM.
44 Opracowanie programu informacyjno-edukacyjnego dla turystów i usługodawców dotyczącego ochrony różnorodności biologicznej !! MŚ MŚ, MRiRW MGPiPS, MENiS, MK, jednostki naukowe, KCHZ 2004 200 tys. PLN NFOŚiGW W ramach programu wspierania turystyki wiejskiej, zgodnie z Decyzją 92/421 Rady Europejskiej w sprawie działań wspólnotowych w dziedzinie turystyki.
Sfera "monitoring przyrodniczy"
45 Doskonalenie zasad merytorycznych, metodycznych i organizacyjnych monitoringu różnorodności biologicznej, w tym z uwzględnieniem potrzeb objęcia monitoringiem obszarów sieci Natura 2000 i obszarów realizacji programów rolno-środowiskowych. !! MŚ, GIOŚ, MRiRW MŚ, GIOŚ, jednostki naukowe, KCHZ, WIOŚ, służby ochrony przyrody, ODR praca ciągła 10 tys. PLN rocznie NFOŚiGW, GIOŚ Należy uwzględnić funkcjonujące już cząstkowe programy monitoringowe. Wdrażanie monitoringu przyrody zostało rozpoczęte przez GIOŚ w 1999 roku.
46 Realizacja monitoringu przyrodniczego z uwzględnieniem zadań wynikających z zobowiązań międzynarodowych.

 !!! MŚ, MRiRW, GIOŚ GIOŚ, jednostki naukowe Praca ciągła 2000 tys. PLN rocznie NFOŚiGW,  
47 Opracowanie i wdrożenie zestawu wskaźników różnorodności biologicznej. !!! MŚ MŚ, GIOŚ, jednostki naukowe 2004-2005 100 tys. PLN MŚ, NFOŚiGW  
DZIAŁ "GOSPODARKA WODNA"
48 Opracowanie, w ramach planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, propozycji działań wpływających na poprawę zasobów wodnych zlewni oraz działań umożliwiających renaturalizację zdewastowanych dolin rzecznych (torfowisk, bagien, starorzeczy). !! MŚ, MRiRW RZGW, jednostki naukowe, NGO's, LP 2005 - 2006 300 tys. PLN MŚ, NFOŚiGW  
49 Identyfikacja i inwentaryzacja zagrożeń dla różnorodności biologicznej głównych rzek. !! MŚ, MRiRW Jednostki naukowe 2004 - 2006 500 tys. PLN NFOŚiGW  
50 Opracowanie i wdrażanie programów poprawy bilansu wodnego w lasach. !! MŚ Jednostki naukowe Praca ciągła 500 tys. PLN rocznie NFOŚiGW  
51 Opracowanie i wdrożenie planu poprawienia lub przywrócenia możliwości swobodniejszej wędrówki ryb i minogów w wybranych rzekach. !! MRiRW Jednostki naukowe, RZGW 2004 - 2006 500 tys. PLN rocznie NFOŚiGW  
52 Wprowadzenie i egzekwowanie zasad zagospodarowania rolniczego terenów międzywala i polderów, opartego na użytkach zielonych.
!! MŚ, MRiRW Samorządy, jednostki planistyczne, WZMiUW 2003 - 2005 100 tys. PLN NFOŚiGW  
DZIAŁY "ROLNICTWO" "ROZWÓJ WSI"I "RYNKI ROLNE"
53 Opracowanie krajowej strategii ochrony rolniczej różnorodności biologicznej wraz z planem działań. !!! MRiRW Jednostki naukowe, KCHZ, MRiRW, ODR 2004 100 tys. PLN MRiRW Strategia obejmie ochronę użytkowanych przez człowieka ekosystemów rolniczych, zasobów genetycznych roślin uprawnych i zwierząt gospodarskich, jak też gatunków wolno żyjących i ich zbiorowisk stanowiących funkcjonalny element agroekosystemów.
54 Opracowanie i wydanie odpowiednich aktów prawnych, dających podstawę do ochrony ex situ zasobów genowych roślin użytkowych oraz uznających zasoby te, za dziedzictwo narodowe. !!! MRiRW MRiRW, MŚ 2003 - 2004 200 tys. PLN MRiRW Realizacja zobowiązań wynikających z ustaleń międzynarodowych i działań na rzecz integracji europejskiej. Nowelizacja ustawy o nasiennictwie
55 Opracowanie i wdrożenie programów ochrony rodzimych zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich i ryb hodowlanych. !!! MRiRW KCHZ i prowadzący księgi hodowlane zwierząt 2005 - 2006 200 tys. PLN MRiRW  
56 Inwentaryzacja i zbiór zasobów starych i lokalnych odmian roślin uprawnych i towarzyszących im chwastów zagrożonych wyginięciem. !! MRiRW Jednostki naukowe, ogrody botaniczne 2004 - 2006 300 tys. PLN NFOŚiGW
PHARE		 Inwentaryzacja jest obecnie prowadzona w ramach istniejących programów. Zbadane zostało około 40% terytorium kraju. Praca wymaga kontynuacji.
57 Powołanie Narodowego Banku Zasobów Genowych Roślin (NBZGR). !!! MRiRW MRiRW, MŚ 2004 - 2005 Bez kosztów   Podstawowa funkcja NBZGR to koordynacja prac prowadzonych przez różne jednostki oraz instytucjonalne wzmocnienie ochrony ex situ. Do 2005 r .nie przewiduje się kosztów, gdyż w okresie tym zadanie obejmie jedynie opracowanie i wydanie stosownej ustawy.
58 Opracowanie krajowego programu ochrony populacji zagrożonych rodzimych ras i odmian zwierząt gospodarskich oraz ryb hodowlanych. !!! MRiRW KCHZ 2003 - 2005 300 tys. PLN MRiRW Program powinien określić, jakie metody ochrony mają być zastosowane w odniesieniu do danej rasy, jaka minimalna wielkość populacji musi być utrzymywana in situ oraz zawierać wskazania dotyczące zakresu przechowywania materiału genetycznego w bankach ex situ.
59 Utrzymanie stad in situ, poprzez m.in. opracowanie i wdrażanie programów rolno-środowiskowych. !!! KCHZ i prowadzący księgi hodowlane zwierząt Właściciele stad Praca ciągła 2500 tys. PLN rocznie MRiRW Coroczny wzrost kosztów w miarę zwiększania liczebności populacji objętych programami.
60 Wykonywanie zadań związanych z realizacją programów ochrony populacji zagrożonych rodzimych ras i odmian zwierząt gospodarskich. !!! KCHZ KCHZ i realizatorzy programów Praca ciągła 1000 tys. PLN rocznie MRiRW Możliwy wzrost w miarę potrzeb np. na programy ochrony pszczół, oceny dzielności koni, itp.
61 Formalne wyznaczenie instytucji prowadzących banki ex-situ dla zwierząt gospodarskich. !!! MRiRW MRiRW 2003 - 2004 -    
62 Inwentaryzacja zasobów przechowywanych w istniejących bankach ex situ. !!! KCHZ Prowadzący banki ex situ 2004 60 tys. PLN MRiRW Konieczna jest analiza wartości biologicznej zamrożonego materiału.
63 Opracowanie programów ochrony ex situ dla wybranych rodzimych ras i odmian zwierząt gospodarskich. !!! MRiRW KCHZ, prowadzący księgi hodowlane zwierząt 2004 - 2006 100 tys. PLN MRiRW  
64 Zorganizowanie dydaktycznej kolekcji ras rodzimych. ! MRiRW Jednostki naukowe 2005 - 2006 500 tys. PLN MRIRW, środki pozabudżetowe Kolekcja będzie miała charakter "farm-parku" i ma spełniać wielostronne funkcje edukacyjne.
65 Opracowanie kodeksu dobrej praktyki rolniczej i rybackiej dla ochrony różnorodności biologicznej. !!! MRiRW Jednostki naukowe, NGO's 2003 - 2004 100 tys. PLN PHARE, NFOŚiGW Rozszerzenie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej o zagadnienia różnorodności biologicznej.
66 Przygotowanie systemu doradztwa i programów szkoleń rolników i rybaków do przedsięwzięć rolno-środowiskowych, w tym zwłaszcza w zakresie rolnictwa ekologicznego, dobrych praktyk rolniczych i ochrony różnorodności biologicznej. !! MRiRW MRiRW, jednostki naukowe 2004 - 2005 500 tys. PLN PHARE, ARiMR  
67 Opracowanie krajowej sieci obszarów przyrodniczo wrażliwych (OPW) wraz z programami ich ochrony. !!! MRiRW MRiRW, jednostki naukowe 2004 500 tys. PLN MŚ, MRiRW, NFOŚiGW Część Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich
68 Wdrażanie programu stymulowania wprowadzania zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych. !!! MRiRW, MŚ, wojewodowie, samorządy ARiMR, samorządy, LP Praca ciągła 300 tys. PLN rocznie SAPARD Program opracowany.
Część programu rolno-środowiskowego.
69 Wdrażanie programów zwiększania retencji zlewni oraz renaturalizacji układów hydrologicznych, obejmujących m.in. przywracanie naturalnych starorzeczy, odtwarzanie zanikłych oczek wodnych, ochronę przepływu wody pomiędzy ekosystemami, ochronę torfowisk, bagien, zadrzewień i zakrzaczeń jako naturalnych obszarów retencji itp.. !!! MRiRW, MŚ, wojewodowie, samorzady RZGW, WZMiUW, ARiMR, samorządy, LP Praca ciągła 10 000 tys. PLN rocznie programy rolno-środowiskowe, SAPARD Biorąc pod uwagę Porozumienie MŚ, MRiRW, ARiMR i NFOŚiGW z dnia 11.04.2002.
Część programu rolno-środowiskowego.
Zadanie wspólne z działem "gospodarka wodna".
70 Stworzenie mechanizmów sprzyjających sprzedaży, dzierżawieniu lub przekazywania w innej formie, gruntów na cele ochrony przyrody. !! Min. Skarbu, MRiRW
MŚ, AWRSP		 AWRSP 2003 -   Dotyczy przekazywania gruntów również NGO'som i osobom prywatnym.
71 Opracowanie i wdrożenie regulacji prawnych dotyczących wprowadzenia wymiarów gospodarczych ryb. !!! MRiRW, MŚ,
 MRiRW, jednostki naukowe, NGO's 2004 -    
DZIAŁ "BUDOWNICTWO, GOSPODARKA PRZESTRZENNA I MIESZKANIOWA"
72 Opracowanie wytycznych w zakresie uwzględniania ochrony różnorodności biologicznej w planowaniu przestrzennym. !!!
 MŚ, MI RCSS, samorządy, jednostki planistyczne, NGO's 2004 200 tys. PLN MŚ, MI  
73 Opracowanie i wdrażanie programów ochrony i rozwoju terenów zieleni w poszczególnych miastach i gminach. !! Samorządy samorządy Praca ciągła -   W ramach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.
74 Wykonywanie analiz uwzględniających potrzeby ochrony i racjonalnego użytkowania różnorodności biologicznej, jako merytorycznej podstawy opracowania koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, planów zagospodarowania przestrzennego województw, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. !!! Samorządy szczebla wojewódzkiego i gminnego, RCSS samorządy, jednostki planistyczne Praca ciągła 500 tys. PLN rocznie Budżety samorządów W ramach wykonywania opracowań ekofizjograficznych.
75 Opracowanie koncepcji oraz założeń baz danych o różnorodności biologicznej !! MŚ, MI MŚ, MI, jednostki naukowe i planistyczne, wojewodowie, GIOŚ, LP 2004 - 2006 300 tys. PLN NFOŚiGW, MI W tym opracowanie ich funkcjonalnego powiązania na różnych poziomach szczegółowości (bazy gminne, wojewódzkie, krajowa)
DZIAŁ "TURYSTYKA"
76 Opracowanie wytycznych w zakresie udostępniania dla potrzeb turystyki obszarów i obiektów wrażliwych na zmiany sposobu gospodarowania, w tym obszarów górskich i brzegu morskiego oraz opracowanie i wdrożenie programu rozwoju infrastruktury turystycznej dla obszarów chronionych.

 !! MŚ Marszałkowie województw samorządowych, samorządy, jednostki naukowe, NGO's 2004 200 tys. PLN NFOŚiGW, WFOŚiGW Zadanie odnosi się także do gospodarki leśnej i rolnej.
DZIAŁY "OŚWIATA I WYCHOWANIE" I "SZKOLNICTWO WYŻSZE"
77 Dokonanie analizy i weryfikacji obowiązujących podstaw programowych dla szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, pod kątem szerszego potraktowania zagadnień ochrony i racjonalnego wykorzystania różnorodności biologicznej, z uwzględnieniem zmiany podejścia z podmiotowego na problemowe. !! MENiS we współpracy z MŚ i MRiRW Jednostki naukowe 2004 40 tys. PLN MENiS Wysokość kosztów zostanie określona w zależności od przyznanych limitów na rok 2004 i lata następne.
78 Weryfikacja standardów nauczania dla kierunków studiów, ze szczególnym uwzględnieniem grupy kierunków przyrodniczych i rolniczych, w celu uwzględnienia w nich problematyki ochrony i racjonalnego użytkowania różnorodności biologicznej. !! MENiS Rada Główna Szkolnictwa Wyższego, MENiS, szkoły wyższe 2004 - 2005 200 tys. PLN MENiS Wysokość kosztów zostanie określona w zależności od przyznanych limitów na rok 2004 i lata następne.
79 Tworzenie i rozwijanie ośrodków edukacji ekologicznej w parkach narodowych, krajobrazowych, w wybranych rezerwatach przyrody oraz w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych., a także w miarę możliwości przy muzeach przyrodniczych, ogrodach zoologicznych i botanicznych.

! MŚ, wojewodowie, samorządy Samorządy, służby ochrony przyrody, LP, NGO's, ogrody zoologiczne i botaniczne, muzea przyrodnicze praca ciągła 2 000 tys. PLN rocznie NFOŚiGW, WFOŚiGW, Ekofundusz, LP  
DZIAŁ "NAUKA"
80 Opracowanie listy rankingowej potrzeb badawczych w zakresie rozpoznania, oceny, ochrony i kształtowania oraz użytkowania zasobów krajowej różnorodności biologicznej !! MŚ, PAN, KBN Komitety naukowe PAN 2003 -    
81 Powołanie Komitetu Naukowego ds. Różnorodności Biologicznej przy Prezydium PAN !! PAN PAN 2004 -    
82 Upowszechnianie i popularyzacja wiedzy będącej wynikiem prowadzonych badań naukowych i monitoringu przyrody, w tym szczególnie podnoszących poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa.
 ! MŚ, PAN, KBN MŚ, PAN, KBN, jednostki naukowe praca ciągła 100 tys. PLN rocznie KBN, MŚ  
DZIAŁ "TRANSPORT"
83 Wdrażanie wytycznych w zakresie ochrony różnorodności biologicznej w projektowaniu, budowie i eksploatacji transportowych inwestycji liniowych. !! MI, wojewodowie, samorządy Inwestorzy i zarządcy dróg i linii kolejowych praca ciągła
 -   Na wszystkich poziomach planowania przestrzennego.
84 Opracowanie i wdrażanie zasad wykonywania obudowy przyrodniczej dróg, w tym autostrad !!! MŚ, MI,
 Jednostki naukowe, inwestorzy i zarządcy dróg i linii kolejowych 2004 - 2006 200 tys. PLN NFOŚiGW, MI (np. poprzez odpowiedni dobór materiału do nasadzeń).
85 Wyznaczenie obszarów (dróg) bezpośredniego i znaczącego zagrożenia dla okresowo migrujących gatunków zwierząt i ustanowienie na nich stosownych ograniczeń ruchu pojazdów. !! MŚ, MI, samorządy Zarządcy dróg, samorządy, jednostki naukowe, NGO's, służby ochrony przyrody 2004 - 2006 1 000 tys. PLN WFOŚiGW, Ekofundusz, GEF  
86 Opracowanie i wdrożenie zasad monitorowania wpływu budowy i eksploatacji autostrad i dróg ekspresowych na różnorodność biologiczną. !! MŚ, MI IOŚ, GDDKiA 2004 - 2006 200 tys. PLN NFOŚiW, środki pozabudżetowe Założenia monitoringu dla autostrad są w trakcie opracowywania.
DZIAŁ "GOSPODARKA MORSKA"
87 Opracowanie i realizacja specjalnych programów ochrony gatunków ginących (w tym ssaków morskich, ryb przybrzeżnych, makrofitów). !! MŚ MRiRW , MI, jednostki naukowe, NGO's praca ciągła 40 tys. PLN rocznie NFOŚiGW  
88 Ograniczenie lub zaniechanie eksploatacji zasobów na wybranych fragmentach Bałtyku w wyniku powołania systemu morskich obszarów chronionych o kluczowym znaczeniu dla zachowania różnorodności biologicznej.




!!! MŚ, MRiRW, MGPiPS, RCSS firmy połowowe i inne eksploatujące zasoby morskie, RCSS, jednostki naukowe 2006 -   Zadanie wspólne ze sferą "siedliska i ekosystemy".
DZIAŁ "GOSPODARKA"
89 Opracowanie zasad ochrony różnorodności biologicznej w procesie projektowania, budowy i eksploatacji obiektów i urządzeń energetycznych. !! MŚ, MGPiPS Jednostki naukowe 2005 100 tys. PLN MŚ, NFOŚiGW Uwzględniających między innymi eliminację barier i pułapek ekologicznych, w tym znakowanie linii energetycznych na trasach intensywnych przelotów ptaków oraz ograniczenie termicznego zanieczyszczenia środowiska, a także gromadzenia osadu dennego w zbiornikach hydroelektrowni.
90 Opracowanie i wdrożenie technicznie i ekonomicznie uzasadnionego programu ograniczenia emisji zanieczyszczeń do środowiska emitowanych przez energetykę. !! MŚ, MGPiPS MŚ, MGPiPS, jednostki naukowe 2006 500 tys. PLN MŚ, MGPiPS  
DZIAŁ "OBRONA NARODOWA"
91 Przeprowadzenie inwentaryzacji zasobów przyrodniczych znajdujących się na terenach użytkowanych przez Siły Zbrojne oraz identyfikacja zagrożeń przyrody. !! MŚ, MON Jednostki naukowe 2004 - 2006 500 tys. PLN MON, NFOŚiGW, WFOŚiGW  
92 Opracowanie i wdrożenie zasad ochrony różnorodności biologicznej na terenach użytkowanych przez Siły Zbrojne RP.



 !! MŚ, MON MŚ, MON 2003 - 2004 100 tys. PLN MŚ, MON  
KOORDYNACJA REALIZACJI PROGRAMU DZIAŁAŃ

93 Organizowanie corocznych narad w sprawie stopnia realizacji Programu działań do Krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej. !!! MŚ Wszystkie podmioty uczestniczące w realizacji Każdego roku -    
94 Opracowywanie okresowych ocen stopnia realizacji programu działań !! MŚ Wszystkie podmioty uczestniczące w realizacji Każdego roku 50 tys. PLN NFOŚiGW  
95 Opracowanie Programu działań na kolejny 5-letni okres. !!! MŚ Wszystkie podmioty uczestniczące w realizacji 2006 200 tys. PLN NFOŚiGW  


Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej
      Powrót