[LKP Home Page] ['Ekoregion Ujście Warty' - Home Page] [Park Krajobrazowy i Narodowy Ujście Warty - Home Page] [Spis treści tego nr (6)]

Projektowany rezerwat przyrody Słubickie Łęgi

Już od kilkunastu lat wiadomo, że kompleks lasów łęgowych w dolinie Odry koło Słubic, wraz z podobnym obszarem po stronie niemieckiej, jest jednym z cenniejszych skupień tego typu środowisk nad Odrą. Jest to jedyny zachowany większy kompleks łęgow pomiędzy kompleksem w rejonie Krępy koło Zielonej Góry, a ujściem Odry. Niestety, mimo intensywnej ochrony po stronie niemieckiej, na wschodnim brzegu Odry lasy te nie są dotychczas chronione.
Wstępna koncepcja ochrony tego terenu powstała w ramach projektu WWF Zielona Wstęga Odra - Nysa. Późniejsze szczegółowe badania, prowadzone w latach 1999 - 2000, doprowadziły do wniosku, że walory tego obszaru bezwzględnie kwalifikują go do objęcia ochroną w formie rezerwatu przyrody. W tym samym czasie z podobną inicjatywą wyszło zarządzające tym terenem Nadleśnictwo Rzepin. W roku 2001 Pracownia Ochrony Przyrody Lubuskiego Klubu Przyrodników opracowała dokumentację projektową rezerwatu i jeśli nic nie stanie na przeszkodzie wkrótce zostanie on powołany.
Projektowany rezerwat obejmuje dwa kompleksy - południowy i północny. Kompleks południowy stanowi zwarty obszar lasów leżący około 1 km na południe od Słubic i zajmujący całą szerokość doliny, o długości i szerokości około 1 km i powierzchni prawie 120 ha. Kompleks północny ma charakter znacznie bardziej wydłużony, rozciąga się między Słubicami a Nowym Lubuszem i składa się z trzech części. Pierwsza, najbardziej południowa, leży na międzywalu, na północny zachód od Słubic, na znacznym odcinku granicząc z miastem. Część środkowa to lasy leżące za wałem przeciwpowodziowym, a trzecia, najbardziej północna, to kompleks lasów i pastwisk na międzywalu na południowy zachód od Nowego Lubusza. Jego całkowita długość przekracza 5 km, natomiast szerokość przeważnie wynosi 300 - 400 m, wyjątkowo tylko przekracza 500 m. Łączna powierzchnia to ponad 290 ha.
Kompleks południowy stanowi mozaikę lasów łęgowych z bezwzględną dominacją dębu szypułkowego, śródleśnych łąk i polan oraz niewielkich starorzeczy. Kompleks północny jest znacznie bardziej zróżnicowany. Na międzywalu dominują wprawdzie dębowe lasy łęgowe, jednak znaczne powierzchnie zajmują tu odkryte błonia nadrzeczne z licznymi starorzeczami, a w części północnej, na wysokości Nowego Lubusza, także podmokłe, ekstensywnie użytkowane pastwiska. Obserwować tu można również niewielkie fragmenty łęgów wierzbowych i topolowych. Za wałem dominują znacznie bardziej zróżnicowane lasy z przewagą dębu szypułkowego i udziałem wielu gatunków drzew, poczynając od buka, a kończąc na sośnie. Niewielkie fragmenty wzdłuż cieków mają charakter łęgów olszowo - jesionowych.
We florze obiektu opisano ponad 120 gatunków roślin naczyniowych, choć jest ich tu niewątpliwie znacznie więcej. Na uwagę zasługuje wiele gatunków rzadkich, jak masowo występujący w części południowej kruszczyk leśny, licznie zarastające starorzecza grążele czy wiele mniej znanych gatunków związanych z okresowo zalewanymi terenami bagiennymi. Co kilka lat, między większymi powodziami, na starorzeczach pojawia się także rzadka paproć wodna - salwinia pływająca.
Spośród flory zarodnikowej rezerwatu na uwagę zasługuje występowanie bardzo cennego gatunku grzyba - podgrzybka pasożytniczego. Jest to rzadki i chroniony w Polsce grzyb pasożytujący na innym grzybie - tęgoskórze.
W rezerwacie zidentyfikowano wstępnie występowanie 21 zbiorowisk roślinnych, tworzących kompleks typowy dla półnaturalnego wnętrza doliny wielkiej rzeki. Większość z nich to zbiorowiska zanikające zaliczone do ginących i chronionych w Unii Europejskiej.
Bardzo bogata jest fauna ptaków tego terenu. Łącznie stwierdzono tu aż 70 gatunków lęgowych lub prawdopodobnie lęgowych. Wśród nich na specjalną uwagę zasługuje wyjątkowo licznie występujący tu dzięcioł średni, gatunek związany z rozległymi kompleksami starodrzewi dębowych, zanikający z uwagi na zmniejszającą się powierzchnię odpowiednich środowisk. W projektowanym rezerwacie jego łączną liczebność ocenić można na 70 - 100 par. Stanowi to najliczniejszą populację tego gatunku na Ziemi Lubuskiej.
Podczas prowadzonych tu w roku 2001 badań entomologicznych znaleziono ponad 100 gatunków chrząszczy i motyli, w tym szereg gatunków typowo leśnych, występujących w lasach o charakterze naturalnym. Kilkanaście z nich występuje w Polsce zaledwie na paru stanowiskach lub wręcz od kilkudziesięciu lat nie było w kraju notowanych.
Utworzony rezerwat będziejednym z większych podlegających ochronie kompleksów tego typu ekosystemów w zachodniej Polsce. Został on również zgłoszony do tworzonego obecnie europejskiego systemu obszarów chronionych Natura 2000, co po wejściu Polski do Unii Europejskiej zagwarantuje uzyskanie odpowiednich środków na jego ochronę.

Andrzej Jermaczek