Jeziora ramienicowe - klejnoty Puszczy Drawskiej
Jedząc sielawę uświadom sobie, że prawdopodbnie pochodzi ona z jeziora należącego do tzw. jezior ramienicowych. Są to jeziora, których roślinność zdominowana jest przez podwodne łąki ramienic. Na Pomorzu Zachodnim jest jeszcze wiele takich akwenów, ale poza tym obszarem należą one do unikatów. Jeziora ramienicowe należą zazwyczaj do tzw. jezior mezotroficznych.
Najpospolitsze w Polsce są tak zwane jeziora eutroficzne, czyli zbiorniki o żyznej, bogatej w składniki pokarmowe wodzie. Przy ich brzegach rozwijają się szerokie szuwary, a w toni kwitnie bujne życie biologiczne - przynajmniej dopóki nie zostaną zbyt użyźnione, na przykład przez spuszczanie do nich ścieków.
Znacznie rzadsze są jeziora skąpożywne. Na Pomorzu występują one w dwóch wariantach:
- jako mezotroficzne (średnio żyzne) jeziora o wodzie bogatej w wapń. Takie jeziora dominują w zachodniej części Pomorza, gdzie wapń determinuje całą geochemię krajobrazu. Maja najczęściej charakter jezior ramienicowych
- jako skąpożywne jeziora bezwapienne. Z reguły występuje w nich charakterystyczna roślinność z dominacją lobelii i poryblinu jeziornego. Takie jeziora dominują we wschodniej części Pomorza, gdzie podłoże jest uboższe w wapń
co w nich rośnie ?
ramienice są glonami, chociaż pokrojem przypominają niektóre rośliny naczyniowe: w XVII wieku botanicy opisywali je jako "skrzypy podwodne" (Equisetum sub aqua repens). Są dość pospolitym elementem flory wodnej i występują w akwenach rozmaitych typów (nawet w morzu), jednak w pomorskich, bogatych w wapń jeziorach mezotroficznych osiągają bezwzględną dominację, tworząc podwodne łąki.
nieliczne rośliny naczyniowe towarzyszące ramienicom to np. jezierza morska, wywłóczniki, rogatki. Prawie nie występują tu rdestnice ani rośliny o liściach pływających, przy brzegach niewiele jest trzciny.
co w nich pływa ?
sielawa to występująca w Polsce wyłącznie na Pomorzu i Mazurach ryba z rodziny łososiowatych, żyjąca w jeziorach i wymagająca czystych, skąpożywnych wód. Jeziora ramienicowe bardzo dobrze spełniają jej wymagania. Z ramienicami związana jest biologią rozrodu - najchętniej składa jaja w rozwidleniach okółków tych glonów, gdzie ikra ma dobre warunki tlenowe.
w jeziorach ramienicowych spotyka się także czasem populacje drugiej jeziorowej ryby łososiowatej - siei, mającej podobne do sielawy wymagania.
typowym drapieżnikiem jezior ramienicowych jest, jak i w innych jeziorach, szczupak.
w jeziorach ramienicowych żyją też inne ryby jeziorowe. Jednak gatunki które w jeziorach eutroficznych występują bardzo licznie, np. płoć, tu odgrywają mniejszą rolę.
jeziora szmaragdowe
Zwłaszcza w słoneczny dzień niektóre mezotroficzne jeziora ramienicowe mają szmaragdowozielony kolor wody. Nie do końca wiadomo, dlaczego jest on właśnie taki. Przypuszcza się, że na zabarwienie wody wpływa jej czystość i obecność w niej jonów wapnia. Klasyczne "jeziora szmaragdowe" w Polsce (koło Szczecina i koło Wapnicy w Wolińskim Parku Narodowym) są bardzo silnie wapienne - powstały w wyniku zalania wodą dawnych kopalni kredy. Ale obecność wapnia nie jest koniecznym warunkiem takiego zabarwienia wody. We wschodniej części Pomorza "jeziorami szmaragdowymi" są czyste, skąpożywne jeziora bezwapienne, tak zwane jeziora lobeliowe.
kruchy ekosystem
Pod wpływem każdej większej dawki azotu i fosforu, docierającej ze zlewni rzadkie w Polsce jeziora skąpożywne zmieniają się w pospolite jeziora eutroficzne i ginie ich unikatowa flora i fauna. Wystarczy wyciąć las dokoła jeziora, uruchomić duże kąpielisko, albo wpuścić ryby roślinożerne (np. amura), a więc uruchamiające pierwiastki zawarte dotychczas w roślinach, by zachwiać kruchą równowagę tych ekosystemów. Z kolei nadmiar substancji humusowych spływających do jeziora powoduje jego ewolucję w kierunku tak zwanej dystrofii, a ramienice wtedy również giną.
biotop ważny dla Europy
Jeziora ramienicowe, a precyzyjnie "twardowodne oligo-mezotroficzne jeziora z łąkami glonów Chara na dnie", są jednym ze 164 typów naturalnych biotopów uznanych za szczególnie ważne dla zachowania różnorodności przyrody Europy i wymienionych w odpowiednim załączniku (nr I) do tzw. Dyrektywy Habitatowej. Występowanie takich biotopów jest podstawą do kwalifikowania obszarów do europejskiej sieci "Natura 2000"
gdzie je zobaczyć ?
Równina Drawska jest obszarem licznego występowania mezotroficznych jezior ramienicowych. W Drawieńskim Parku Narodowym takimi jeziorami są między innymi:
jezioro Czarne w okolicy osady Ostrowiec, nad którym prowadzi niebieski szlak turystyczny z Ostrowca na Karolinkę
jezioro Marta, wzdłuż którego prowadzi czerwony szlak turystyczny z Pustelni do Tuczna
Jeziorami ramienicowymi są również niedostępne dla turystyki jez. Piaseczno Duże i jez. Płociowe. Parkowe jeziora można oglądać z brzegu, ale nie wolno po nich pływać ani się w nich kąpać. By ujrzeć łąki ramienicowe, co można zrobić nurkując, albo - na płytszych miejscach - płynąc nad nimi łodzią, warto wybrać się nad tzw. Jeziora Dominikowskie. Jeziora ramienicowe są też jeszcze dość częste na całym Pojezierzu Myśliborskim.
