Lasy a promocja gminy

 

          Las i zagadnienia z nim związane są niezwykle nośnymi tematami, jeżeli chodzi o promocję gminy. Obszary leśne z dużą ilością jezior i rzek, z rezerwatami przyrody i parkami krajobrazowymi, prezentują ogromny potencjał turystyczny. Jest to niewykorzystana, jak dotąd, szansa na zbliżenie społeczeństwa do bogactw przyrodniczych natury oraz szansa na rozwój ekonomiczny dla tych, którzy w turystyce poszukują dla siebie szansy na przyszłość.

          Duże nagromadzenie elementów przyrodniczych, różnorodnych form ochrony przyrody i infrastruktury turystycznej, powoduje, że dana gmina postrzegana jest jako miejsce ciekawe i godne zwiedzenia. Obecnie coraz większym zainteresowaniem cieszy się specjalistyczna turystyka przyrodnicza, np. wyjazdy na obserwacje ornitologiczne określonych grup ptaków. Wydaje się, że ów trend będzie narastał i coraz więcej ludzi zmęczonych natłokiem cywilizacji, zwróci się w kierunku prawdziwej natury i jej tajemnic.

          Oceniając stan przyrody w Europie Zachodniej można stwierdzić, że nie mamy się czego wstydzić. Często nasze lasy, bagna i torfowiska są o wiele lepiej zachowane i charakteryzują się bogatszą fauną i florą. Na obiektach przyrodniczych w krajach wysoko rozwiniętych odcisnęło się wyraźnie piętno cywilizacji. Dlatego tak bardzo są nagłaśniane wszelkie akcje dotyczące renaturalizacji, odtwarzania czy budowy sztucznych obiektów przyrodniczych. Element reklamy ma przy tym bardzo duże znaczenie.

          Lasy w Polsce zajmują 28,1% powierzchni kraju, a wśród nich 77,2% stanowią tereny Lasów Państwowych. Dlatego opis form ochrony przyrody, działań proekologicznych i związanych z zagospodarowaniem turystycznym, które mogą zostać wykorzystane przez gminy do promocji walorów przyrodniczych i turystycznych będzie w głównej mierze odnosił się do tych właśnie lasów.

          Na terenach leśnych występują różnorodne formy ochrony powierzchniowej i punktowej. Szczególne formy ochrony przyrody to: rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, strefy ochronne, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo - krajobrazowe. Im więcej takich form znajduje się na terenie gminy, tym lepiej świadczy to o gospodarzach terenu i ich trosce o ochronę przyrody.

          Warto przypomnieć, że od kilku lat Rady Gmin mogą samodzielnie tworzyć obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne oraz zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.

          Poza tym na terenie Lasów Państwowych wyodrębnia się lasy ochronne. Podlegają one odmiennemu sposobowi zagospodarowania. W lasach tych nie stosuje się zrębów zupełnych. Spełniają one głównie funkcje ochronne w stosunku do gleby, wód, krajobrazu. Są to praktycznie najcenniejsze fragmenty kompleksów leśnych.

          Elementem decydującym o wysokich walorach przyrodniczych jest również obecność stanowisk roślin i zwierząt chronionych i rzadkich oraz endemitów. Zaciekawienie zawsze budzą przyrodnicze rekordy, np. najgrubsze drzewo danego gatunku, jedyne stanowisko w Polsce, najliczniejsza populacja rzadkiej rośliny czy zwierzęcia. Często takie okazy znajdują się na terenie gminy, ale są znane tylko wąskiej grupie specjalistów. Taka informacja powoduje, że gmina ma do zaoferowania coś wyjątkowego i niepowtarzalnego.

 

Programy ochrony przyrody w nadleśnictwie

          Jest to praktycznie kompendium wiedzy o przyrodzie na terenie danego nadleśnictwa. „Program ...” stanowi integralną część planu urządzenia lasu i jest zatwierdzany przez Ministra Ochrony Środowiska. Przed przystąpieniem do prac odbywa się posiedzenie Komisji Programu ochrony przy-rody w nad leśnictwie. W jej skład wchodzą również przedstawiciele samorządów lokalnych.

          W wyniku rozpoznania terenowego sporządza się wykazy elementów przyrodniczych, które można z powodzeniem wykorzystać do pokazania bogactwa przyrodniczego gmin leżących w zasięgu terytorialnym danego nadleśnictwa. Są to: chronione i rzadkie gatunki roślin i zwierząt, ciekawe gatunki drzew obcego pochodzenia (cenne egzoty), źródliska, ekosystemy wodno-błotne (bagna, śródleśne oczka wodne, inne zbiorniki wodne), wydmy, drzewostany o charakterze parkowym, aleje starych drzew. W ujęciu tabelarycznym przedstawia się istniejące i projektowane formy ochrony przyrody. Poza tym lokalizuje się obiekty kultury materialnej znajdujące się na terenie Lasów Państwowych: grodziska, kurhany, ruiny, zabytkowe cmentarze i parki, miejsca historyczne.

          Zostają również zgromadzone informacje o klimacie, glebach, stosunkach wodnych i sieci rzecznej. Osobny rozdział zajmuje opisanie stanu środowiska, czystości powietrza i wód, planowanych inwestycjach uciążliwych dla środowiska. Efektem końcowym jest opracowanie ujmujące szeroko zagadnienia, które dotąd nie pojawiały się w ogóle w planowaniu w leśnictwie.

          Logiczną konsekwencją „Programu ....” powinno być wydanie publikacji, np. w formie folderu czy przewodnika turystycznego, na temat wartości przyrodniczych nadleśnictwa. Należy przy tym pamiętać, że informacje przekazane do publicznej wiadomości, dotyczące rozmieszczenia chronionych gatunków roślin i zwierząt, nie powinny zawierać dokładnych lokalizacji w terenie.

 

Leśne Kompleksy Promocyjne

          W Lasach Państwowych funkcjonuje obecnie 10 Leśnych Kompleksów Promocyjnych (LKP). Przy ustalaniu ich obszarów i granic zwracano uwagę na to, aby wyznaczone obiekty reprezentowały różne jednostki regionalizacji przyrodniczo-leśnej, a zatem i związaną z tym zmienność warunków siedliskowych, składu gatunkowego drzewostanów i walorów przyrodniczych. Wśród dziesięciu istniejących obecnie LKP (docelowo ma ich być około 18) znajdują się zarówno obszary leśne o wysokich walorach przyrodniczych, będące pozostałością puszcz (np. Puszcza Białowieska, Puszcza Bukowa, Puszcza Goleniowska, Puszcza Darżlubska, Puszcza Kozienicka), jak i tereny leśne silnie zmienione przez człowieka, do których można zaliczyć m.in. Bory Lubuskie, Bory Tucholskie, Lasy Gostynińsko-Włocławskie i Lasy Beskidu Śląskiego.

          Gospodarka leśna w Leśnych Kompleksach Promocyjnych oparta jest na kilku założeniach: funkcjonowania ekosystemów leśnych w stanie zbliżonym do naturalnego, ochrony różnorodności biologicznej, korzystnego wpływu lasu na środowisko przyrodnicze i społeczno-gospodarczy rozwój regionu.

          Na terenie Leśnych Kompleksów Promocyjnych funkcjonują Ośrodki Edukacji Przyrodniczo-Leśnej. W Ośrodkach można zapoznać się z ekspozycjami prezentującymi walory przyrodnicze, charakterystykę miejscowych lasów oraz pracę leśnika. Znajdują się tutaj salki konferencyjne wyposażone w sprzęt audiowizualny.

W pobliżu Ośrodków przebiegają często ścieżki przyrodnicze, istnieją inne atrakcje, jak na przykład ogród dendrologiczny czy wieża widokowa.

 

Turystyka i edukacja

          Nie mniej ważnym zagadnieniem przy promowaniu gminy jest odpowiednia infrastruktura turystyczna, która w pełni pozwala korzystać z wypoczynku, a w niektórych wypadkach wręcz umożliwia pobyt w danym miejscu.

          Na terenie Lasów Państwowych istnieje znaczna ilość obiektów wypoczynkowych, które mogą być podstawą turystyki pobytowej. Są to: ośrodki szkoleniowo-wypoczynkowe, kwatery myśliwskie, pokoje gościnne, kempingi i leśne pola biwakowe. Wszystkie te obiekty zostały przedstawione w wydanym na początku 2000 roku „Leśnym Przewodniku Turystycznym”, który został przekazany wszystkim gminom. Jako ciekawostkę można podać możliwość turystycznego wykorzystania kwater myśliwskich, które do tej pory nie były w ten sposób użytkowane.

          Poza tym są przygotowane obiekty i urządzenia turystyczne służące doraźnym formom korzystania z lasu. Są to: parkingi leśne, polany wypoczynkowe, punkty i wieże widokowe, plaże i kąpieliska śródleśne, ścieżki zdrowia.

          Elementem zagospodarowania turystycznego, który łączy funkcję wypoczynkową i dydaktyczną są ścieżki przyrodniczo-leśne. Obecnie prawie wszystkie nadleśnictwa posiadają na swoim terenie takie ścieżki. Każda ścieżka posiada swojego opiekuna - przeszkolonego pracownika nadleśnictwa, który po wcześniejszym zgłoszeniu wycieczki oprowadza zainteresowanych po ścieżce.

          W pobliżu gospodarstw agroturystycznych i ośrodków hodowli koni wyznaczane są specjalne drogi do jazdy konnej.

          Zanikającym elementem krajobrazu leśnego są kolejki leśne, które z powodzeniem mogłyby stanowić niezwykle atrakcyjny środek lokomocji do zwiedzania rozległych przestrzeni leśnych. Dotyczy to zwłaszcza terenów Polski wschodniej, odznaczających się wysokim stopniem naturalności środowiska.

          Ciekawym przedsięwzięciem podjętym przez Lasy Państwowe jest projekt budowy ścieżek rowerowych na pasach przeciwpożarowych. Prace nad ścieżką polegałyby na utwardzeniu, piaszczystej najczęściej, powierzchni pasa. Takie rozwiązanie zapewnia bezpieczeństwo rowerzystom oraz nie powoduje konieczności dodatkowych wylesień.

 

          Widać więc wyraźnie jak wiele aspektów związanych z lasem może z powodzeniem zostać wykorzystanych do stworzenia wizerunku gminy, gdzie środowisko przyrodnicze harmonizuje z działalnością człowieka. Do takiej gminy z pewnością przyjadą turyści, przyrodnicy i ludzie szukający wyciszenia i pełnego odprężenia psychicznego.

 

Marek Maciantowicz