Polska Energiewende* 2023

Podczas konferencji klimatycznej w 2013r w Warszawie rząd Polski po raz kolejny uświadomił sobie, że pozostał w Europie zupełnie sam ze swoim wetem klimatycznym

W kraju natomiast ma jedynie niezbyt chcianych sojuszników w postaci narodowców i działaczy  węglowych związków zawodowych- organizatorów Antyszczytu Klimatycznego. Wpływowe, krajowe koncerny energetyczne, bazujące na węglu kamiennym i brunatnym oraz sektor finansowy wysyłały nerwowe sygnały, że brak regulacji prawnych i strategii energetycznej paraliżuje możliwości inwestowania. Zaczęły pojawiać się głosy, że lepsze są regulacje wspierające decentralizację i przechodzenie na gospodarkę niskoemisyjną niż brak jakichkolwiek przepisów i chaos, który panuje w sektorze. Okazało się, że premier i ministrowie reprezentują już tylko kruszejący i odchodzący monopol węglowy i mogli liczyć na poparcie jedynie skrajnych grup nacjonalistów lub lobby związkowego.

W tej sytuacji ówczesny premier, który potrafił szybko działać, szczególnie w obliczu zbliżających się wyborów i dalszej groźby utraty poparcia postępowego elektoratu, ogłasza zmianę polityki energetycznej kraju. Zmiana zostaje przygotowana i przeprowadzona. W końcu Polska przestaje wetować unijną politykę klimatyczną – a w zamian za poparcie Pakietu Klimatycznego UE otrzymuje wydłużony o 25 lat okres transformacji polskiej gospodarki węglowej.

W kraju uchwala się, opóźnioną o 3 lata w stosunku do dyrektywy UE, ustawę o promocji odnawialnych źródeł energii (OZE), administracja szybko przygotowuje strategię energetyczną kraju do roku 2050 z udziałem najbardziej aktywnych organizacji pozarządowych, związków zawodowych oraz koncernów energetycznych. Rząd i parlament przyjmują ją. Zostaje również zasadniczo zmieniona ustawa o efektywności energetycznej. Tym razem  wprowadza ona rzeczywiste mechanizmy oszczędzania różnych rodzajów energii.
Co więcej, dostępne stają się dodatkowe źródła finansowania, które do tej pory czekały na wykorzystanie, ponieważ chaotyczna polityka państwa sprawiała, że ich dysponenci byli zdezorientowani. Największe w historii zjednoczonej Europy, wielomiliardowe fundusze unijne zostają uwzględnione w programach operacyjnym krajowym i regionalnych na lata 2014-20 w zgodzie z niedawno przyjętymi dokumentami i ustawami. Środki w tym obszarze ukierunkowują działania  także Narodowego i Wojewódzkich  Funduszy Ochrony Środowiska. Te publiczne środki uruchomiają lawinę funduszy prywatnych osób i przedsiębiorstw.
„Krajowy Plan Rozwoju Mikroinstalacji” przygotowany w 2013r. m.in. przez Instytut Energetyki Odnawialnej, choć w momencie przyjęcia mało realny, mając wsparcie prawno-finansowe, zaskakująco znajduje zastosowanie.

Zgodnie z tym programem rośnie ilość prosumentów, tj. posiadaczy mikroinstalacji OZE z poziomu 230 tys. w 2013r. do 2,5 mln w 2020r., a w związku z rozwojem mikroenergetyki prosumenckiej w latach 2013-20 powstaje 54 tys. nowych, miejsc pracy i redukujemy emisję CO2 o 75 mln ton. Skala inwestycji oraz innowacje powodują obniżkę kosztu energii z mikroinstalacji w 2020r. o 10-50 %. Biorąc pod uwagę wzrost cen energii z paliw kopalnych, powoduje to uzyskanie konkurencyjności przez mikroOZE i możliwość wycofywanie się z ich subwencjonowania. Dokonuje się demokratyzacja i rośnie konkurencja w energetyce. Miliony właścicieli uczestniczą w produkcji i konsumpcji swojej energii.

W dużej energetyce realizowana jest strategia transformacji energetycznej uzgodniona przez partnerów krajowych oraz przez KE. Transformacja ta odbywa się przy użyciu funduszy unijnych. Powstają tylko zaawansowane inwestycje węglowe, stanowiące w okresie przejściowym zabezpieczenie energetyczne dla przemiany. Rezygnuje się jednak z nowych odkrywek węgla brunatnego, pracując nad innymi technologiami wykorzystania tego zasobu. Zgodnie z nową strategią energetyczną sukcesywnie zastępuje się wyłączane bloki innymi blokami wykorzystującymi czystsze paliwa. Priorytetem staje się produkcja skojarzona i inwestowanie w średnie i małe jednostki dostosowane do rodzaju paliw dostępnych lokalnie.
Dzięki określeniu harmonogramu budowy nowych elektrowni i elektrociepłowni oraz wyłączaniu starych stabilizuje się rynek zapotrzebowania na węgiel. Znikają hałdy węgla magazynowane przy polskich kopalniach. Redukuje się szybko rosnący import z Rosji. Zostaje wyeliminowane powstające kolejne, po gazie i ropie, uzależnienie energetyczne od wschodniego sąsiada, co zwiększa, bezpieczeństwo kraju. Kopalnie mogą racjonalnie planować i zmniejszać wydobycie węgla, zgodnie z wytycznymi tworzenia gospodarki niskoemisyjnej.

Duże firmy zaczynają też interesować się zagadnieniem zarządzania popytem na energię cieplną i elektryczną w połączeniu ze wspieraniem inwestycji w energooszczędność u odbiorców energii. Wykorzystuje się tu dobre regulacje prawne i możliwości wsparcia środkami zewnętrznymi. Produkcja „negawatów” staje się faktem. W miejsce zaoszczędzonej energii włącza się do sieci elektrowni i elektrociepłowni nowe podmioty, redukując m.in. zmorę polskich aglomeracji, tzn. niską emisję.

Rząd interesuje się zmniejszaniem emisji i energochłonności w transporcie. To drugie po energetyce źródło masowej emisji zanieczyszczeń pogarszające zdrowie ludzi. Wspiera rejestrację i produkcję samochodów zużywających mniej paliw, aut hybrydowych i elektrycznych indywidualnych i w transporcie publicznym. Redukuje to istotnie ilość przejazdów samochodami, których kierowcy zamiast stać w korkach, wybierają szybszą i wygodną podróż środkami komunikacji publicznej. Również nieracjonalny transport samochodowy towarów masowych na duże odległości przenoszony zostaje na kolej. Wszystko to spowodowało zatrzymanie i odwrócenie trendu wzrostu emisji z transportu samochodowego obserwowanego w I dekadzie XXI w.
Już po niecałych 10 latach ogólny bilans prowadzonej restrukturyzacji energetyki i gospodarki potwierdza słuszność uzyskanego w Polsce porozumienia. Rosną inwestycje w różnych rodzajach energetyki z preferencją dla OZE i efektywności energetycznej, spadają emisje gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń powietrza. Maleją koszty zewnętrzne – zdrowotne, gospodarcze i ekosystemowe użycia paliw kopalnych w gospodarce. Rosną obroty w handlu z krajami sąsiednimi zaangażowanymi w intensywnie rozwijane innowacyjne technologie. Nauka polska zyskuje trwałe obszary dynamicznego rozwoju, opartego również na wielostronnej wymianie międzynarodowej. Unikalne polskie technologie w tym obszarze są coraz częściej eksportowane. Przybywa miejsc pracy związanych z zieloną energetyką i gospodarką. Zwiększa się bezpieczeństwo energetyczne w miarę spadku uzależniania od importu energii.

* Energiewende – przemiana, transformacja energetyczna, termin, którym określa się na początku XXI w, rewolucję dokonaną w Niemczech w gospodarce i energetyce, polegającą na budowie energetyki zdecentralizowanej i rozproszonej, odnawialnej i oszczędnej w miejsce dużych elektrowni opartych na paliwach kopalnych i atomie.

   
Radosław Gawlik
Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA
Partia Zieloni

Artykuł publikowany równiez w Przegladzie Komunalnym w 2013r