Na ratunek alejom

Drzewa przy drodze to dla wielu niepotrzebne zagrożenie.

Zbyt szybko zapominamy, że to nie one powodują śmiertelne wypadki. Co więcej, są schronieniem dla zagrożonych gatunków zwierząt

To częsty obraz w Polsce: maszyny i robotnicy remontują drogę, a obok niej leżą liczne pnie świeżo ściętych drzew. Tak przygotowuje się jezdnię do jej poszerzenia. Wycinka ma zwiększać wygodę i bezpieczeństwo jazdy.

Z raportu Komendy Głównej Policji "Wypadki drogowe w Polsce w 2010 roku" wynika bowiem, że "najechanie na drzewo" było przyczyną 6 proc. wypadków, co stawiało to zdarzenie na szóstym miejscu niechlubnego rankingu. Co gorsza, ginęło w takiej sytuacji nieproporcjonalnie dużo ludzi. Aż 13,4 procent ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych w 2010 r. to efekt "najechania na drzewo", co windowało tę przyczynę na czwarte miejsce w rubryce "liczba zabitych".

Jednocześnie jednak wycinanie przydrożnych drzew budzi sprzeciw naukowców, ekologów i wielbicieli przyrody. Aleje to w krajobrazie często jedyne skrawki przyrody, w których mogą schronić się dzikie zwierzęta. - Zastępują nam zieloną biomasę, która niegdyś porastała Ziemię, ale została wyparta przez pola. Dzięki alejom przydrożnym nasza wieś nie jest pustynią agrarną - przekonuje "Gazetę" dr Piotr Tyszko-Chmielowiec z Fundacji Ekorozwoju. - Na obszarach rolnych jedyne drzewa rosną przy drogach, bo tylko tam jest dla nich miejsce.

Przyrodniczy krwiobieg

Fundacja Ekorozwoju zorganizowała konferencję, podczas której przedstawiono wyniki paru lat badań nad wartościami przyrodniczymi przydrożnych alej. Iskrą do nich stało się wejście Polski do Unii Europejskiej, bowiem zgodnie z prawem unijnym jednym z gatunków zwierząt, którym przynależy się priorytet w ochronie, jest pachnica dębowa (Osmoderma eremita). Larwy tego dużego chrząszcza żyją w dużych dziuplach żywych lip i dębów, gdzie odżywiają się rozłożonym przez grzyby drewnem. Tam też najczęściej można spotkać dorosłe chrząszcze, które niechętnie latają i w całym swoim życiu przemieszczają się nie dalej niż kilkaset metrów od miejsca przyjścia na świat. Pierwotnie pachnice zamieszkiwały wyłącznie stare lasy. Miały tam w bród dziuplastych drzew i w ich poszukiwaniu nie musiały się daleko przemieszczać. - Takich tradycyjnych miejsc już prawie nie ma - mówi dr Tyszko-Chmielowiec. - Jedynym dostępnym dla nich siedliskiem stały się przydrożne aleje.

W lasach gospodarczych drzewa wycina się bowiem, zanim dorosną do odpowiedniego dla pachnicy wieku. Przy drogach nie ma takich ograniczeń. W dodatku tworzą one korytarz, wzdłuż którego nieruchliwy chrząszcz może się powoli przemieszczać z jednej dziupli do drugiej. - Aleje tworzą krwiobieg przyrodniczy w rolniczym krajobrazie - opisuje dr Tyszko-Chmielowiec.

Z alej jako korytarzy korzystają również ssaki z grupy popielicowatych. Te drobne gryzonie - popielice, orzesznice i koszatki - na pierwszy rzut oka nieco przypominają wiewiórki. Są jednak mniejsze i przede wszystkim dużo rzadziej widywane przez ludzi. Prowadzą bowiem nocny tryb życia i bardzo rzadko schodzą z koron drzew czy krzewów na ziemię. W dzisiejszych czasach, gdy lasy są oddzielone od siebie bezdrzewnymi obszarami, popielicowate mają kłopoty z rozprzestrzenianiem się. I właśnie takie szpalery drzew jak przy drogach pozwalają im przełamać izolację, przemieszczać się między populacjami i wymieniać między sobą geny.

Również niektóre gatunki nietoperzy niechętnie latają nad bezdrzewnymi polami. Sygnały dźwiękowe, za pomocą których wykrywają przeszkody, są tłumione przez powietrze i do uszu zwierzęcia nie wraca żadne odbicie. Nietoperz czuje się niemal jak ślepy. Woli więc przemieszczać się wzdłuż alei, gdzie "słyszy" przeszkody i wie, jak się schronić w razie niebezpieczeństwa. Ma tam również więcej pożywienia w postaci owadów oraz osłonę w czasie wiatru. Nietoperze chronią się też chętnie w dziuplach przydrożnych drzew.