Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

listopad 2025

W obecnym numerze znajdują się m.in. ciekawe doniesienia na temat:
-    rezultatów COP30
-    wsparcia dla klastrów energetycznych i spółdzielni energetycznych
-    nowych, zielonych źródeł energii
-    nowej technologii ogrzewania domów jednorodzinnych
-    przełomowej technologii w sektorze energii słonecznej
Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Nowy układ sił po COP30 
Belém na kilkanaście dni stało się klimatyczną stolicą świata, a COP30 pokazał wyraźną zmianę sił w globalnej debacie – dziś to Chiny nadają ton rozmowom o transformacji. Szczyt przyniósł ważne inicjatywy dotyczące ochrony lasów tropikalnych i sprawiedliwej transformacji, choć nie udało się uzgodnić globalnego odejścia od paliw kopalnych. Mimo braku USA i spadku politycznego entuzjazmu, COP30 potwierdził, że proces klimatyczny nadal trwa i przesuwa się w stronę nowych centrów wpływu.

a) OZE

Decyzja środowiskowa dla Baltic East
Orlen uzyskał decyzję środowiskową dla morskiej farmy wiatrowej Baltic East umożliwiającą udział projektu w aukcji offshore wind planowanej na grudzień 2025 r. Farma, o planowanej mocy ok. 1 GW, powstanie w sąsiedztwie budowanej już Baltic Power i ma już większość kluczowych pozwoleń, choć trwają jeszcze prace nad finansowaniem i dokumentacją budowlaną. Decyzja otwiera spółce drogę do startu w aukcji, która rozstrzygnie o przyznaniu kontraktów różnicowych dla projektów o łącznej mocy do 4 GW.

MKiŚ wspiera klastry energii
Ministerstwo Klimatu i Środowiska podpisało umowy o wartości 331 mln zł z 10 klastrami energii, które przeznaczą środki z KPO na inwestycje w fotowoltaikę, magazyny energii i pompy ciepła. W ramach projektów powstaną m.in. 35 MW PV, 80 MWh magazynów energii oraz ponad 12 MW pomp ciepła, co ma wzmocnić lokalną transformację energetyczną i obniżyć koszty dla mieszkańców. Łączna wartość programu to 709 mln zł, a docelowo wsparcie trafi do 20 klastrów w całej Polsce.

b) efektywność energetyczna

Jak modernizacja pomp może wpłynąć na oszczędzanie energii
Modernizacja układu pompowego w ECO Malbork to dobry przykład tego, jak efektywność energetyczna może realnie obniżać koszty i zużycie energii w ciepłownictwie. Dzięki precyzyjnym pomiarom, właściwemu doborowi pomp oraz zastosowaniu falowników ciepłownia osiągnęła większe niż zakładano oszczędności – redukcję zużycia energii o 31,9–43%, czyli ponad 500 MWh rocznie. Skala efektów potwierdza, że inwestycje w efektywność energetyczną przynoszą szybkie i wymierne korzyści, a nowy system pozwala na dalsze, niskoemisyjne modernizacje.

c) transport

Elektryki płoną rzadziej niż spalinowe
Nowy „Raport Bezpieczeństwa Pożarowego EV” pokazuje, że pożary samochodów elektrycznych w Polsce są zjawiskiem marginalnym – BEV odpowiadają za jedynie 0,53% wszystkich pożarów pojazdów, a ich wskaźnik jest niższy niż w przypadku aut spalinowych. Dane z Polski potwierdzają trend znany już z Norwegii: wzrost liczby elektryków nie zwiększa ryzyka pożarowego. Mimo medialnych sensacji statystyki PSP jasno wskazują, że auta elektryczne płoną rzadziej niż spalinowe, a ich użytkowanie pozostaje bezpieczne.

Biometan z odpadów – klucz do czystej i stabilnej energii
Europa odchodzi od paliw kopalnych, a rozwój OZE wymaga stabilnych źródeł energii – tę rolę coraz częściej mogą pełnić biogaz i biometan produkowane z odpadów. Kluczem do zwiększenia wytwarzania biometanu jest efektywne wykorzystanie bioodpadów rolniczych i komunalnych oraz ich właściwa segregacja. Dzięki temu odpady stają się cennym surowcem energetycznym, idealnie wpisując się w gospodarkę obiegu zamkniętego i cele neutralności klimatycznej.

Nowe źródło energii? Polska szuka białego wodoru
W Polsce trwają badania nad występowaniem białego wodoru – naturalnego, znacznie tańszego źródła energii, które może mieć duży wpływ na przyszłość krajowej energetyki. Biały wodór, kosztujący nawet poniżej 1 dolara za kilogram, stanowi atrakcyjną alternatywę dla drogiego w produkcji zielonego wodoru i jest intensywnie poszukiwany na całym świecie. Polskie instytuty, AGH i Orlen prowadzą analizy i przygotowania do odwiertów, które mają potwierdzić, czy jego zasoby rzeczywiście znajdują się pod naszymi ziemiami.

Komentarz Redakcji:
Tzw. biały wodór to czyste paliwo powstające samoistnie w głębi ziemi. Co ważne, jest źródłem w pełni odnawialnym i może okazać się znacznie tańszy od wodoru produkowanego z nieodnawialnego gazu, a nawet z OZE.
Coraz częściej pojawia się więc pytanie: czy biały wodór w Polsce i na świecie pozostanie jedynie zielono-energetycznym snem, czy może staje się realną perspektywą?

Bezprzewodowy przesył energii
Ponad sto lat temu Nikola Tesla marzył o bezprzewodowym przesyle energii, a dziś ta wizja zaczyna się spełniać dzięki szybkiemu rozwojowi technologii laserowych i mikrofalowych. DARPA niedawno ogłosiła przełom — udało się przesłać 800 watów na odległość 8,6 km wyłącznie przy użyciu wiązki laserowej. Dynamiczny postęp w tej dziedzinie zapowiada przyszłość, w której urządzenia, pojazdy czy sprzęt domowy będą zasilane bez kabli, praktycznie w dowolnym miejscu na świecie.

Ekologiczne paliwo z biomasy - powstała nowa technologia
Niemieccy naukowcy opracowali technologię, która pozwala produkować zielony metanol z biomasy — taniej, lokalnie i bez wielkich rafinerii. Nowy proces działa w łagodnych warunkach i umożliwia przetwarzanie trawy czy odpadów rolnych na paliwo w małych instalacjach zasilanych OZE. Jeśli się upowszechni, może zrewolucjonizować rynek paliw, otwierając drogę do lokalnych, niskoemisyjnych mikroprodukcji.

Polska wśród liderów innowacyjnych projektów
Polska zdobyła trzy unijne granty z Funduszu Innowacyjnego na projekty obejmujące recykling metali z baterii (POLVOLT), budowę krajowego hubu wychwytywania i składowania CO₂ (HuCCSar) oraz odzysk ciepła odpadowego z centrów danych dla miejskich sieci ciepłowniczych (WasteLessDHS). Każdy z nich wspiera dekarbonizację w obszarach szczególnie trudnych do ograniczenia emisji – od gospodarki surowcowej, przez przemysł, po ciepłownictwo. Dzięki tym inwestycjom Polska umacnia pozycję wśród europejskich liderów wdrażających czyste technologie.

Parlament Europejski łagodzi kluczowe regulacje klimatyczne
PE poparł pakiet zmian łagodzących unijne regulacje klimatyczne i sprawozdawcze, obejmujący m.in. przesunięcie wejścia w życie ETS 2 oraz złagodzenie wymogów EUDR, CSRD i CSDDD. Nowe przepisy mają odciążyć biznes, wprowadzając dłuższe okresy przejściowe, uproszczone raportowanie oraz ograniczenie obowiązków wyłącznie do największych firm. Choć UE utrzymuje cel redukcji emisji o 90% do 2040 r., rośnie pytanie, jak osiągnąć go przy jednoczesnym osłabianiu narzędzi wspierających transformację.

Zielone światło dla offshore
Prezydent podpisał nowelizację ustawy offshore wind, rozwiewając obawy o ewentualne weto i utrzymując ponadpartyjne poparcie dla rozwoju morskiej energetyki wiatrowej. Zmiany wzmacniają stabilność mechanizmów wsparcia, wprowadzają ułatwienia dla spółdzielni energetycznych oraz prosumentów i rozwiązują kluczowe kwestie przed grudniową aukcją. Nowela daje też możliwość przeprowadzenia aukcji interwencyjnej w 2026 r., zwiększając przewidywalność dla inwestorów i finansujących.

Nowa ustawa o górnictwie w Sejmie
Sejm rozpoczął prace nad ustawą, która umożliwi spółkom górniczym samodzielną likwidację kopalń, wprowadzi świadczenia osłonowe dla pracowników oraz ułatwi zagospodarowanie terenów pokopalnianych. Rząd podkreśla, że nowe przepisy mają zapewnić stopniową i sprawiedliwą transformację górnictwa, przy jednoczesnym utrzymaniu bezpieczeństwa energetycznego. Projekt budzi jednak spory polityczne – część opozycji ocenia go jako przyspieszenie likwidacji kopalń, a rząd przypomina, że harmonogram wygaszania zapisano już w Umowie Społecznej z 2021 r.

Dotacje do spółdzielni energetycznych
Spółdzielnie energetyczne stają się realnym sposobem na obniżenie rachunków za energię, a na ich tworzenie i rozwój dostępne są dotacje sięgające 1,5 mln zł. Fundacja PIRE oferuje gminom, wspólnotom, spółdzielniom i lokalnym przedsiębiorcom bezpłatny wstępny audyt, który pokazuje potencjalne oszczędności i wskazuje kolejne kroki prowadzące do uruchomienia spółdzielni. Lokalne źródła energii i wspólne zarządzanie zużyciem pozwalają zatrzymać korzyści finansowe w gminie oraz trwale uniezależnić się od wahań cen energii.

Nowe dofinansowania dla lokalnych ciepłowni
Przedsiębiorcy ciepłowniczy mogą już ubiegać się o dofinansowanie na budowę lub modernizację instalacji opartych na OZE i technologiach niskoemisyjnych w ramach programu Ciepłownictwo powiatowe, którego budżet wynosi 940 mln zł. Środki – w formie dotacji z KPO i pożyczek z NFOŚiGW – mają wspierać modernizację lokalnych systemów ciepłowniczych i redukcję emisji. Nabór wniosków, składanych elektronicznie, potrwa do 31 grudnia 2025 r.

Nowa technologia dużo wydajniejsza niż pompy ciepła
Niemieccy naukowcy rozwijają system ogrzewania i chłodzenia oparty na materiałach elastokalorycznych, który może osiągać nawet pięciokrotnie wyższą wydajność niż pompy ciepła. Technologia wykorzystuje odkształcanie stopu niklu i tytanu do transportu ciepła, a obecnie trwa testowanie jej działania w domach jednorodzinnych. Nad podobnymi rozwiązaniami pracują także badacze z Hongkongu, którzy stworzyli pierwszy elastokaloryczny układ chłodzenia o mocy ponad 1 kW

Wirtualny prosument w Polsce
Wirtualny prosument działa w Polsce od lipca 2025 r., pozwalając odbiorcom obniżać rachunki dzięki energii z instalacji OZE znajdującej się w innym miejscu niż punkt poboru. Mimo ograniczeń – m.in. obowiązku działania w obrębie jednego operatora – do systemu dołączyło już 157 prosumentów korzystających ze 123 instalacji PV o mocy 1,26 MW. Zainteresowanie inwestorów OZE na razie jest niewielkie, jednak model ten uznawany jest za ważny krok w kierunku zwiększenia udziału zielonej energii w Polsce.

Polsko-francuska współpraca na rzecz zielonego wodoru
Polska firma Rockfin i francuska spółka Elogen podpisały porozumienie o współpracy przy tworzeniu modułowych systemów produkcji zielonego wodoru dla Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki, wykorzystujących technologię PEM. Rockfin zajmie się integracją i montażem systemów w swoich zakładach, a Elogen dostarczy elektrolizery i modułową konstrukcję Modulyser. Celem współpracy jest rozwój europejskiego systemu technologii wodorowych oraz przyspieszenie transformacji poprzez innowacyjne i bezpieczne technologie.

Ostatnie miesiące na wymianę kopciuchów
W wielu południowych województwach Polski wchodzi w życie obowiązek wymiany przestarzałych pieców na bardziej ekologiczne źródła ciepła, co ma ograniczyć emisję pyłu PM10, który w 2024 r. wzrósł średniorocznie o 7%. Przykład Krakowa pokazuje, że skuteczne egzekwowanie uchwał antysmogowych znacząco poprawia jakość powietrza i komfort życia mieszkańców. Eksperci rekomendują stopniową modernizację systemów grzewczych, np. od wydajnego kotła gazowego po odnawialne źródła energii.

Powstał domowy Symulator technologii OZE
Fundacja Instrat uruchomiła darmowy „Symulator Inwestycji w Zielone Technologie”, który pomaga zrozumieć wpływ domowych inwestycji w OZE na koszty i emisje, choć nie zastępuje profesjonalnego projektu instalacji. Narzędzie generuje raporty o potencjalnych kosztach, oszczędnościach i redukcji CO₂ na podstawie danych użytkownika. Symulator wpisuje się w rosnące potrzeby przyszłych prosumentów, którzy coraz częściej łączą fotowoltaikę z magazynami energii, pompami ciepła czy ładowaniem aut elektrycznych.

Perowskitowy przełom - ogniwa ustanawiają nowy rekord
Naukowcy z University of Sydney osiągnęli rekordową sprawność 27,06% w trójzłączowym ogniwie perowskit–perowskit–krzem, które jednocześnie wykazuje wyjątkową trwałość potwierdzoną testami IEC. Udało się to dzięki modyfikacji warstw perowskitowych, stabilniejszym materiałom i ulepszeniom interfejsów, co znacznie ograniczyło degradację i poprawiło przewodnictwo. Wynik ten pokazuje, że perowskity zaczynają realnie konkurować z krzemem i mogą wkrótce doprowadzić do przełomu w technologii energii słonecznej.

OZE po raz pierwszy wyprzedziły węgiel w globalnej produkcji energii
Po raz pierwszy w historii OZE wyprodukowały globalnie więcej elektryczności niż węgiel, co – według danych Ember za I półrocze 2025 – pokazuje trwałą zmianę w światowym miksie energetycznym. Wzrost zapotrzebowania na prąd został w ponad 100% pokryty przez rozwój fotowoltaiki i energetyki wiatrowej, podczas gdy produkcja z węgla spadła. Największe redukcje emisji odnotowały Chiny i Indie, podczas gdy USA i UE, m.in. przez warunki pogodowe i zmiany rynkowe, zwiększyły generację z paliw kopalnych.

PGE przyspiesza transformację
PGE, największa firma elektroenergetyczna w Polsce, planuje potroić moce w OZE do 9 GW do 2035 r., stawiając głównie na rozwój morskich i lądowych farm wiatrowych oraz fotowoltaiki. Grupa inwestuje też w magazyny energii – w tym największy w kraju magazyn bateryjny przy ESP Żarnowiec – i chce osiągnąć 18 GWh pojemności magazynowej w ciągu dekady. Równolegle PGE przeznaczy do 75 mld zł na modernizację sieci, aby sprostać rosnącej roli odnawialnych źródeł i zapewnić stabilność systemu elektroenergetycznego.

Globalna transformacja energetyczna: elektryfikacja i OZE zmieniają zasady gry
Najnowszy raport IEA pokazuje, że globalna energetyka wchodzi w nową fazę, w której elektryfikacja i szybki rozwój OZE stają się głównymi motorami zmian. Agencja prognozuje zbliżający się szczyt zapotrzebowania na ropę i węgiel oraz rosnącą rolę energii elektrycznej, przy jednoczesnym przesunięciu akcentu z „bezpieczeństwa paliw” na odporność infrastruktury i dostęp do surowców krytycznych. Wnioski raportu wskazują, że kierunek transformacji jest przesądzony, a wyzwaniem pozostaje tempo, w jakim poszczególne państwa – w tym Polska – dostosują się do nowej rzeczywistości energetycznej.

Kryzys w JSW: miliardowe straty
Jastrzębska Spółka Węglowa odnotowała ponad 2 mld zł straty w pierwszym półroczu 2025 r., a rząd i związki zawodowe przerzucają się oskarżeniami o przyczyny kryzysu – od wysokich wynagrodzeń po błędne decyzje poprzednich władz spółki. Fundusz stabilizacyjny JSW stopniał z 5,8 mld do 260 mln zł, a spółka zapowiada głęboką restrukturyzację, która może objąć także płace. Rząd deklaruje, że JSW nie upadnie, ale związkowcy oskarżają polityków o manipulację, a przyszłość firmy zależy od planu naprawczego i zmian w ustawie górniczej.